Volume 13, Issue 3 (10-2025)
JRIA 2025, 13(3): 0-0 |
Back to browse issues page
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Bidkhouri Z, Momeni K. (2025). A comparative study of the main porch lines of comprehensive mosques in the Safavid and Qajar periods. JRIA. 13(3),
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1804-en.html
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1804-en.html
1- Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Jundi-Shapur University of Technology, Dezful, Iran.
Abstract: (41 Views)
Calligraphy in Iranian art and architecture is considered a significant decorative source for buildings and is more prominent in historical monuments. In the past, our country, Iran, had skilled calligraphers who, with their knowledge and awareness, were able to create inscriptions and decorations using various lines that have been the source of artistic and architectural development. This includes religious places such as mosques, which were the center of public gatherings and the place of observation for artists and rulers. The inscriptions on the main porch of the grand mosques, which are often in front of the dome, have always attracted the attention of painters and calligraphers throughout history. They have bestowed an aura of holiness and spirituality on these buildings, and have been a turning point in the presentation of their art and creativity. The aim of the present study is a comparative study of the Thuluth, Nastaliq, and Kufic scripts used in the main porches of mosques in the Safavid and Qajar eras. The research question is: What are the differences and changes in the Thuluth, Nastaliq, and Kufic scripts used in the inscriptions of the main porches of mosques in the Qajar era compared to the period? The method is of an interpretative-historical type with a historical-comparative approach, which is first collected through library study, documents, and information about the scripts and architecture of mosques in the mentioned period. Then the research data is interpreted and analyzed through a field study and the preparation of photographs of these scripts. In addition, the sampling method in this study is a cluster. The findings of the research show that in the main porch of mosques during the Safavid period, Thuluth scripts were used more by artists than Nastaliq and Kufic in inscriptions, but in the Qajar era, Nastaliq and Kufic scripts were popular. The results of the research show that the form, content, and use of Thuluth, Nastaliq, and Kufic inscriptions in the main porch of mosques during the Qajar period are different from those in Safavid architecture, which can be said to be influenced by political and cultural developments.
Type of Study: Research |
Subject:
Subject- oriented researches in Islamic architecture and urbanism, eg. Spatial-geometrical ideas, symbols and ornaments
Received: 2025/02/16 | Accepted: 2025/05/15 | Published: 2025/09/26
Received: 2025/02/16 | Accepted: 2025/05/15 | Published: 2025/09/26
References
1. ۱. احمدزاده، فرید. نورسی، حامید. هنردان، مریم. ۱۳۹۷. بازشناسی و تحلیل کتیبه‌های های مسجد جامع مظفری کرمان. مطالعات ایرانشناسی، ۴ (۱۱): ۶۶_۴۷.
2. ۲. باباحسینی، افشین. ۱۳۹۹. بررسی کاشیکاری های مساجد سلطانی در دوره قاجار_نمونه موردی مسجد سلطانی (امام خمینی) بروجرد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان.
3. ۳. حاجی‌زاده‌باستانی، کریم. ۱۳۹۷. زیبایی‌شناسی و ارزش‌های نمادین کتیبه‌های مسجد جامع یزد. پژوهش‌های باستان‌شناسی، ۸ (۱۸): ۱۹۲_۱۷۵.
4. ۴. حمیدسفادی، یاسین. ۱۳۸۱. خوشنویسی اسلامی. تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی.
5. ۵. حیدری، آزاده. حاتمی‌تاجیک، مهدی. ۱۴۰۲. بررسی تطبیقی نقوش گچبری محراب در دوره سلجوقیان و ایلخانیان با مقایسه دو مورد محراب مسجد شاه ابوالقاسم یزد در دوره سلجوقی و محراب مسجد ابرکوه در دوره ایلخانی. فصلنامه علمی تخصصی جستارنامه فرهنگ و هنر اسلامی، ۲ (۱): ۲۷۸_۲۵۸.
6. ۶. رستمی، حسن و بیات، مسعود. ۱۴۰۳. سیاق نامتعارف معاش و چالش‌های اقتصادی طلاب مسجد جامع زنجان در دوره قاجار. فصلنامه‌ی علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا (س)، ۳۴ (۶۱): ۱۴۱_۱۱۱.
7. ۷. رفیعی‌وردنجانی. میثم. ۱۴۰۰. مطالعه تطبیقی ساختار خط ثلث در کتیبه های بناهای مذهبی دوره ایلخانی و صفوی (مطالعه موردی: مساجد جامع اشترجان و نطنز و مساجد امام و حکیم اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد.
8. ۸. زارعی، محمدابراهیم. زراعی‌موینی، سکینه. ۱۴۰۲. معماری مسجد، کتیبه‌نگاری و آرایه‌های دوره‌ی قاجار با تأکید بر مسجدالنبی قزوین. تاریخ هنر ایران دوره اسلامی، ۱ (۱): ۳۱_۷.
9. ۹. زارعی، هانی. رازانی، مهدی. ۱۳۹۹. همخوانی محتوای کتیبه با محل قرارگیری آن در معماری اسلامی (مقایسه‌ی تطبیقی مدرسه‌ی خان، مساجد مشیرالملک و نصیرالملک شیراز). فصلنامه علمی پژوهش‌های باستان‌شناسی، ۱۰ (۲۶): ۱۸۸_۱۶۳.
10. ۱۰. سام‌خانیانی، علی‌اکبر. برزگر، خدیجه. زارعی، علی و محمودی‌نسب، علی‌اصغر. ۱۴۰۲. معرفی و تحلیل کتیبه‌های مسجد جامع قائن. مطالعات فرهنگی_اجتماعی خراسان، ۱۸ (۲): ۹۴_۵۳.
11. ۱۱. سهیلی، جمال‌الدین. ۱۴۰۰. مضامین فرهنگی و اجتماعی کتیبه‌های مسجد مدرسه سردار قزوین. فصلنامه علمی هنر اسلامی، ۱۸ (۴۲): ۲۳۴_۲۲۰.
12. ۱۲. سعیدی‌انارکی، فریبا. ۱۴۰۲. مطالعه تطبیقی کتیبه‌های بدون تاریخ ایوان شرقی مسجدجامع اصفهان. مطالعات اسناد میراث فرهنگی، ۵ (۱): ۷۵_۶۴.
13. ۱۳. سلیمان‌فر، محسن. ۱۳۹۵. مطالعه تطبیقی کتیبه های نستعلیق سنگی دوران قاجاریه و صفویه در تربت حیدریه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده هنر و معماری دانشگاه علم و هنر یزد.
14. ۱۴. صراف‌زادگان، عبدالامیر. ۱۳۸۰. مقایسه رنگ و نقش کاشیکاری صفوی و قاجار (مدرسه چهارباغ اصفهان و مدرسه عالی سپهسالار). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس تهران.
15. ۱۵. قاضوی، سیدحسن. سلمانپور، محمدمهدی. اسمعیلی‌جلوه‌دار، محمداسماعیل. ۱۴۰۳. تحلیل کتیبه های درب امامزاده حمزه دهدشت و جایگاه آن در شناخت مضامین مذهبی شیعی (آیات و ادعیه). پژوهش‌های ایرانشناسی، ۱۴ (۱): ۱۱۱_۸۹.
16. ۱۶. مجتبوی، سیده‌مریم، نگهبان‌کاخکی، لادن. مجتبوی، سیدحسین. ۱۴۰۲. مقایسه تطبیقی کاشیکاری و کتیبه‌نگاری مساجد مشیرالملک و نصیرالملک. مطالعات میان‌رشته‌ای معماری ایران، ۲ (۳): ۱۹_۱.
17. ۱۷. مکی‌نژاد، مهدی. ۱۳۸۸. سیر تحول کتیبه‌های ثلث در معماری ایران (صفوی تا قاجار). فصلنامه تحلیلی_پژوهشی نگره، ۴ (۱۳): ۴۰_۲۹.
18. ۱۸. میری، سلیمان. ۱۳۹۵. شناخت و تحلیل کتیبه های نستعلیق مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری(سپهسالار). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده هنرهای کاربردی دانشگاه هنر تهران.
19. ۱۹. نقابی، محبوبه. نژادابراهیمی، احد. ۱۴۰۳. مطالعۀ تطبیقی مسجد جامع یزد و مسجد مظفریه (مسجد کبود) تبریز برای شناخت وجوه افتراق و اشتراک معماری تیموری و ترکمانی. تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام، ۱۵ (۳۸): ۱۷۲_۱۳۹.
20. ۲۰. نیک‌فر، ولی‌اله. موسوی، سیدموسی. ۱۴۰۲. بایدها و نبایدهای فقهی سبک معماری مسجد مطلوب در فرهنگ اسلامی. مطالعات فقه و حقوق فرهنگی، ۱ (۱): ۱۵۰_۱۱۹.
21. Ahmadzadeh, Farid. Norasi, Hamid. Honardan, Maryam. 2019. An Analytic Review of the Inscriptions of Jameh Mozaffari Mosque in Kermane. Iranology Studies Journal, 4(11): 47-66.
22. Babahosseini, Afshin. 2021. Study of the Tilework of Sultani Mosques in the Qajar Period - a Case Study of the Sultani (Imam Khomeini) Mosque in Borujerd. Thesis of Master. Faculty of Architecture and Art, University of Kashan.
23. Hajizadeh Bastani, karim. 2018. Aesthetics and Symbolic Values of the Inscriptions of Jam-e Mosque of Yazd. Journal of Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 8(18): 175-192.
24. Hamid Safadi, Yasin. 2003. Islamic Calligraphy. Tehran: Institute of Islamic Art Studies.
25. Heydari, Azadeh. Hatami Tajik, Mehdi. 2024. A Comparative Study of the Stucco Designs of the Altars in the Seljuk and Ilkhani Periods by Comparing the Two Cases of the Altar of the Shah Abol Qasim Mosque in Yazd in the Seljuk Period and the Altar of the Abarkuh Mosque in the Ilkhani Period. Journal of Islamic Art and Culture, 2(6): 258-278.
26. Rostami, Hasan. Bayat, Masoud. 2024. Unconventional Livelihood Methods and Economic Challenges of Zanjan Jameh Mosque theologues in the Qajar Era. Journal of History of Islam and Iran, 34(61): 111-141.
27. Rafiei Vardanjani, Meysam. 2022. A Comparative Study of the Structure of the Third Line in the Inscriptions of Religious Buildings of the Ilkhani and Safavid Periods (Case Study: the Jame Mosques of Ashtarjan and Natanz and the Imam and Hakim Mosques of Isfahan). Thesis of Master. Faculty of Art and Architecture, Yazd University.
28. Zarei, Mohammad Ebrahim. Zarei Moayeni, Sekineh. 2023. Mosque Architecture, Inscriptions, and Arrays of the Qajar Pe-riod with an Emphasis on the Al-Nabi Mosque in Qazvin. Iranian Art History Journal, 1(1): 7-31.
29. Zarei, Hani. Razani, Mehdi. 2020. Correspondence Between the Content of the Cornice with Its Placement in Islamic Architecture (Comparative Study of Khan School, and the Mosques of Moshir-ol-Molk and Nasir-ol-Molk of Shiraz). Journal of Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 10(26): 163-188.
30. Samkhaniani, Aliakbar. Barzgar, Khadijeh. Zareei, Ali. Ali, Aliasghar. 2023. Introducing and Analyzing Inscriptions of Qaen's Congregational Mosque. Journal of Socio-Cultural Studies of Khorasan, 18(2): 53-94.
31. Soheili, Jamaledin. 2021. Cultural and Social Concepts of the Inscriptions of the Sardar Qazvin School-Mosque. Journal of Islamic Art Studies, 18(42): 220-234.
32. Saeidianaraki, Fariba. 2024. Comparative Study of Non-Date Inscriptions of Eastern Ivan of Jame Mosque of Isfahan. Journal of Cultural Heritage Records Studies, 3(3): 64-75.
33. Soleimanfar, Mohsen. 2017. A Comparative Study of Nastaliq Stone Inscriptions From the Qajar and Safavid Eras in Torbat Heydariyeh. Thesis of Master. Faculty of Art and Architecture, Yazd University of Science and Art.
34. Sarrafzadegan, Abdol Amir. 2001. Comparison of the Color and Pattern of Safavid and Qajar Tilework (Chaharbagh School of Isfahan and Sepahsalar High School). Thesis of Master. Faculty of Art, Tarbiat Modares University of Tehran.
35. Ghazavi, Seyyed Hasan. Salmanpour, Mohammad Mehdi. Esmaeili Jelodar, Mohammad Esmaeil. 2024. Analysis of the inscriptions on the door of Imamzadeh Hamza Dehdasht and its role in understanding Shia/Shiite religious themes (verses and supplications). Iranian Studies Journal, 14(1): 89-111.
36. Mojtabavi, Seyedeh Maryam. Negahban Kakhki, Ladan. Mojtabavi, Seyed Hossein. 2023. Comparative comparison of tiling and inscriptions of Moshir-ol Molk and Nasir-ol Molk mosques. Journal of Interdisciplinary Studies in Iranian Architecture, 2(3): 1-19.
37. Makinejad, Mehdi. 2009. The Evolution of Thuluth Inscriptions in Iranian Architecture (Safavid to Qajar). Negareh Journal, 4(13): 29-40.
38. Soleiman, Miri. 2016. Recognition and Analysis of Nastaliq Inscriptions of Shahid Motahari Mosque and High School (Sepahsalar). Thesis of Master. Faculty of Applied Arts, Tehran University of Art.
39. Neghabi, Mahboobe. Nejad Ebrahimi, Ahad. 2024. A Comparative Study of Yazd Jame Mosque and Tabriz Mozaffariyeh Mosque (Kabud Mosque) to Identify the Distinctions and Commonalities in Timurid and Turkmen Architecture. Journal of Iranian Islamic Period History, 15(38): 139-172.
40. Nikfar, Valiallah. Mousavi Baroqi, Seyed Musa. 2024. The Dos and don'ts of jurisprudential style of mosque architecture in the Islamic culture. Journal of Cultural Jurisprudence and Law Studies 1(1): 119-150.
Send email to the article author
| Rights and permissions | |
 |
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
