دوره 9، شماره 1 - ( بهار 1400 1400 )
جلد 9 شماره 1 صفحات 121-101 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Abdollahi R, Karami I, Nejad Ebrahimi A, Rahimi L. Components Affecting the Resilience of Historical Bazaars Space with Emphasis on Capabilities of the Physical-Functional Dimension of Space Case Study: Amir Complex at Tabriz Historical Bazaar. JRIA 2021; 9 (1) :101-121
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1160-fa.html
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1160-fa.html
عبدالهی راحله، کرمی اسلام، نژادابراهیمی احد، رحیمی لیلا. مولفه های موثر بر تاب آوری فضای بازارهای تاریخی با تاکید بر قابلیت های بعد کالبدی-عملکردی فضا، مطالعه موردی: مجموعه امیر در بازار تاریخی تبریز. پژوهش‌هاي معماري اسلامي. 1400; 9 (1) :101-121
واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
چکیده: (4894 مشاهده)
تابآوری فضایی بهعنوان یکی از ابعاد جدید در حوزه تابآوری به دنبال مسئله حیات و پویایی فضا با حفظ هویت و عملکرد از طریق توجه به ویژگیهای فضای معماری است. فضای تاب آور به عنوان بستر مناسب برای امکان تداوم حضورپذیری در طی زمان با حفظ کارایی پویایی را مهیا میسازد؛ ولی غالب فضاهای تازه احداثشده در مواجهه با بحران ها آسیب پذیر بوده و کارایی خود را سریع از دست داده و کاربران فضا به ترک و رهاسازی محل اقدام میکنند؛ از‌این‌رو، بازارهای تاریخی ایران به عنوان یکی از فضاهای ارزشمند که علیرغم تحولات در طی دوره ها به فعالیت خود ادامه داده و توانسته ما به ازای کالبدی نیازهای روز را برآورده سازد، قابل توجه است. بنابراین این پژوهش به دنبال پاسخ این سؤال است که چگونه تاب آوری در فضای تاریخی بازارها تحقق یافته است؟
هدف تحقیق حاضر، بررسی ویژگی های محیطی موثر بر فضاهای تابآور است. این مهم نیاز به خوانش قابلیت های کالبدی-عملکردی مستتر در این فضاها دارد؛ این بعد که ناظر بر قابلیتهای محیطی است به عنوان بعد غالب تابآوری فضا فراتر از ابعاد گوناگون مطرح به عنوان معیار اساسی یک فضای تابآور مؤثر است.
پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر روش تحقیق کیفی و با استفاده از مطالعه ی موردی بوده است. ابتدا با تحلیل چارچوب نظری، به روش قیاسی مدل مفهومی فضای تابآور استخراج و برای تحقّق هدف مذکور، کاربست این مدل بر نمونه مورد مطالعه با پژوهش استقرایی مورد آزمون قرار گرفت. برای گردآوری اطلاعات از روش مثلث بندی داده ها و به شیوه پیمایشی مستقیمِ مشاهده و مصاحبه و غیرمستقیمِ مبتنی بر سندکاوی استفاده شده و با راهبرد تحلیل تطبیقی، یافته های عملیاتی به روش استدلال منطقی مورد تحلیل کیفی قرار گرفته اند.
با مطالعه ادبیات موضوع قابلیتهای انعطافپذیری، تطبیقپذیری، تغییرپذیری و واکنشپذیری به عنوان یافته های نظری مورد آزمون قرار گرفت. با ایجاد ارتباط بین نتایج یافته های نظری و تجربی براساس مطالعات نمونهموردی میتوان نتیجه گرفت که نحوهی تاب آوری فضایی مجموعه امیر در بازار تاریخی تبریز نشان دهنده ی تاثیرپذیری محیط از قابلیت های این بعد فضاست. در بررسی میزان برخورداری مجموعه از قابلیتهای فضایی بهترتیب راسته بازار و تیمچه امیرجنوبی بهترین وضعیت را به خود اختصاص دادهاند. با رواج الگوی مصرف گرایی و تغییر کاربری کاروانسرا و تیمچه ها و با توجه به تبدیل خرید به تجربه فراغت راسته بازار امیر با در دستگرفتن نبض اقتصادی مجموعه بهواسطه متغیرهای چندظرفیتی، دسترسی و ارتباطات فضایی متعدد، فعالیت تکصنفی، تعداد زیاد حجره های خرده فروشی، پویایی کلیه واحدها، همسازی فرم با صنف جدید و گسترش صنف راسته در مجموعه در تداوم حیات و تاب آوری مجموعه نقش بسزایی ایفا کردهاست.
هدف تحقیق حاضر، بررسی ویژگی های محیطی موثر بر فضاهای تابآور است. این مهم نیاز به خوانش قابلیت های کالبدی-عملکردی مستتر در این فضاها دارد؛ این بعد که ناظر بر قابلیتهای محیطی است به عنوان بعد غالب تابآوری فضا فراتر از ابعاد گوناگون مطرح به عنوان معیار اساسی یک فضای تابآور مؤثر است.
پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر روش تحقیق کیفی و با استفاده از مطالعه ی موردی بوده است. ابتدا با تحلیل چارچوب نظری، به روش قیاسی مدل مفهومی فضای تابآور استخراج و برای تحقّق هدف مذکور، کاربست این مدل بر نمونه مورد مطالعه با پژوهش استقرایی مورد آزمون قرار گرفت. برای گردآوری اطلاعات از روش مثلث بندی داده ها و به شیوه پیمایشی مستقیمِ مشاهده و مصاحبه و غیرمستقیمِ مبتنی بر سندکاوی استفاده شده و با راهبرد تحلیل تطبیقی، یافته های عملیاتی به روش استدلال منطقی مورد تحلیل کیفی قرار گرفته اند.
با مطالعه ادبیات موضوع قابلیتهای انعطافپذیری، تطبیقپذیری، تغییرپذیری و واکنشپذیری به عنوان یافته های نظری مورد آزمون قرار گرفت. با ایجاد ارتباط بین نتایج یافته های نظری و تجربی براساس مطالعات نمونهموردی میتوان نتیجه گرفت که نحوهی تاب آوری فضایی مجموعه امیر در بازار تاریخی تبریز نشان دهنده ی تاثیرپذیری محیط از قابلیت های این بعد فضاست. در بررسی میزان برخورداری مجموعه از قابلیتهای فضایی بهترتیب راسته بازار و تیمچه امیرجنوبی بهترین وضعیت را به خود اختصاص دادهاند. با رواج الگوی مصرف گرایی و تغییر کاربری کاروانسرا و تیمچه ها و با توجه به تبدیل خرید به تجربه فراغت راسته بازار امیر با در دستگرفتن نبض اقتصادی مجموعه بهواسطه متغیرهای چندظرفیتی، دسترسی و ارتباطات فضایی متعدد، فعالیت تکصنفی، تعداد زیاد حجره های خرده فروشی، پویایی کلیه واحدها، همسازی فرم با صنف جدید و گسترش صنف راسته در مجموعه در تداوم حیات و تاب آوری مجموعه نقش بسزایی ایفا کردهاست.
واژه‌های کلیدی: بازار امیر تبریز، فضای تابآور، بعد کالبدی- عملکردی، انعطافپذیری، تطبیقپذیری، تغییرپذیری، واکنشپذیری
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
مطالعات موضوعی در معماری و شهرسازی اسلامی (مانند ايده های فضائی- هندسی، نمادها، آرايه ها، احجام و غیره)
دریافت: 1398/6/27 | پذیرش: 1399/7/21 | انتشار: 1400/3/1
دریافت: 1398/6/27 | پذیرش: 1399/7/21 | انتشار: 1400/3/1
فهرست منابع
1. 1. اسمعیلی سنگری، حسین، و بهروز عمرانی. 1387. تاریخ و معماری بازار تبریز. تبریز: ستوده.
2. 2. بنتلی، یان. 1389. محیط های پاسخده. ترجمه‌ی مصطفی بهزادفر. تهران: مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
3. 3. رازقی، علی رضا، و نجلا درخشانی. 1396. تاب آوری کالبدی و عملکردی در بازار تاریخی تهران. نشریه علمی مرمت و معماری ایران 1(13): 135-151.
4. 4. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی. 1390. خانه بازار تبریز.
5. 5. شیرانی، زهرا، پروین پرتوی، و مصطفی بهزادفر. 1396. تاب آوری فضایی بازارهای تاریخی (موردپژوهی: بازار قیصریه اصفهان). باغ نظر 14(52): 49-58.
6. 6. عینی فر، علیرضا. 1382. الگویی برای تحلیل انعطاف پذیری در مسکن سنتی ایران. نشریه هنرهای زیبا (13): 64-77.
7. 7. گروت، لیندا، و دیوید وانگ. 1394. روش های تحقیق در معماری. ترجمه‌ی علیرضا عینی فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
8. 8. لنگ، جان. 1388. آفرینش نظریه معماری، نقش علوم رفتاری در محیط. ترجمه‌ی علیرضا عینی فر. انتشارات دانشگاه تهران.
9. 9. مرصوصی، نفیسه. 1390. تحلیل کارکردهای اقتصادی بازار تبریز و حوزه نفوذ آن. پژوهش های جغرافیای انسانی (75): 133-152.
10. 10. مهرگان، محمدرضا، و محمدرضا زالی. 1385. در جست وجوی فنون تعیین روایی در پژوهش های مدیریتی. مجله فرهنگ مدیریت 4(14): 5-26.
11. 1. Adger, WN. 2000. Social and Ecological Resilience: Are They Related? Progress in Human Geography (24): 347- 364. [DOI:10.1191/030913200701540465]
12. 2. Barata-Salgueiro, T. 2009. Retail Planning for Cities Sustainability-Replacis Final Report.
13. 3. _______________, and F. Erkip. 2014. Retail Planning and Urban Resilience. Cities (36): 111- 107. [DOI:10.1016/j.cities.2013.01.007]
14. 4. Beirão, JN, JP Duarte, and R. Stouffs. 2011. Creating Specific Grammars with Generic Grammars: Towards Flexible Urban Design. Nexus Network Journal (13): 73- 111. [DOI:10.1007/s00004-011-0059-3]
15. 5. Bentley, Jan. 2010. Responsive Environments. Translated by Mostafa Behzadfar. Tehran: University of Science and Technology Publishing Center.
16. 6. Birkin, M, G. Clarke, and M.P. Clarke. 2002. Retail Geography and Intelligent Network Planning. John Wiley & Sons.
17. 7. Boschma, R. 2015. Towards an Evolutionary Perspective on Regional Resilience. Regional Studies (49): 733- 751. [DOI:10.1080/00343404.2014.959481]
18. 8. Cachinho, H. 2014. Consumerscapes and the Resilience Assessment of Urban Retail Systems. Cities (36):131-144. [DOI:10.1016/j.cities.2012.10.005]
19. 9. Cerѐ G, Y. Rezgui, and W. Zhao. 2017. Critical Review of Existing Built Environment Resilience Frameworks: Directions for Future Research. International Journal of Disaster Risk Reduction (25): 173- 189. [DOI:10.1016/j.ijdrr.2017.09.018]
20. 10. Cultural Heritage and Tourism Organization and Crafts. 2011. Tabriz Bazaar House.
21. 11. Cumming, G. S, and J. Collier. 2005. Change and Identity in Complex Systems. Ecology and Society 10 (1): 29. [online] URL: http://www.ecologyandsociety.org/vol10/iss1/art29/ [DOI:10.5751/ES-01252-100129]
22. 12. Cumming, GS. 2011 a. Spatial Resilience: Integrating Landscape Ecology, Resilience, and Sustainability. Landscape Ecology (26): 899-909. [DOI:10.1007/s10980-011-9623-1]
23. 13. Cumming, GS. 2011 b. Spatial Resilience in Social-Ecological Systems. Springer Science & Business Media. [DOI:10.1007/978-94-007-0307-0]
24. 14. Desouza, KC, and T. H. Flanery. 2013. Designing, Planning, and Managing Resilient Cities: A Conceptual Framework. Cities (35): 89- 99. [DOI:10.1016/j.cities.2013.06.003]
25. 15. Dolega, L, and D. Celińska-Janowicz. 2015. Retail Resilience: A Theoretical Framework for Understanding Town Centre Dynamics. ARTYKULY (60): 8- 31.
26. 16. Einifar, Alireza. 2003. A Pattern for Analyzing Flexibility in Traditional Iranian Housing. Honar-ha-ye-Ziba (13): 64- 77.
27. 17. Erkip, F., Ö. Kızılgün, and G.M. Akinci. 2014. Retailers' Resilience Strategies and Their Impacts on Urban Spaces in Turkey. Cities (36): 112- 120. [DOI:10.1016/j.cities.2012.12.003]
28. 18. Erkip, F., and B. H. Ozuduru. 2015. Retail Development in Turkey: An Account after Two Decades of Shopping Malls in the Urban Scene. Progress in Planning (102): 1-33. [DOI:10.1016/j.progress.2014.07.001]
29. 19. Esmaili Sangari, Hossein, and Behrouz Omrani. 2008. History and Architecture of Tabriz Bazaar. Tabriz: Sotoudeh.
30. 20. Fernandes, JR, and P. Chamusca. 2014. Urban Policies, Planning and Retail Resilience. Cities (36): 170-177. [DOI:10.1016/j.cities.2012.11.006]
31. 21. Grout, Linda N, and David Wang. 2015. Architectural Research Methods. Translated by Alireza Einifar. Tehran: Tehran University Press.
32. 22. Guimarães, PPC. 2018. The Resilience of Shopping Centres: An Analysis of Retail Resilience Strategies in Lisbon, Portugal. Moravian Geographical Reports (26): 160- 172. [DOI:10.2478/mgr-2018-0013]
33. 23. Hertzberger, H. 2001. Lessons for Students in Architecture. 010 Publishers.
34. 24. ICHHTO. 2009. Executive summary Tabriz Historical Bazaar Complex. Geneve: UNESCO
35. 25. Kärrholm, M, K. Nylund, and P.P. de la Fuente. 2014. Spatial Resilience and Urban Planning: Addressing the Interdependence of Urban Retail Areas. Cities (36): 121- 130. [DOI:10.1016/j.cities.2012.10.012]
36. 26. Lang, Jan. 2009. Creating Architecture Theory, the Role of Behavioral Sciences in the Environment. Translated by Alireza Einifar. University of Tehran Publications.
37. 27. Marsousi, Nafiseh. 2011. Analysis of Economic Functions of Tabriz Market and its Scope. Human Geography Research (75): 133-152.
38. 28. Mehregan, Mohammad Reza, and Mohammad Reza Zali. 2006. In search of Validity Techniques in Managerial Research. Journal of Management Culture 4 (14): 5- 26.
39. 29. Nyström M, and C. Folke. 2001. Spatial Resilience of Coral Reefs. Ecosystems (4): 406- 417. [DOI:10.1007/s10021-001-0019-y]
40. 30. Ozuduru, BH, C. Varol, and OY Ercoskun. 2014. Do Shopping Centers Abate the Resilience of Shopping Streets? The Co-Existence of Both Shopping Venues in Ankara, Turkey. Cities (36): 145-157. [DOI:10.1016/j.cities.2012.10.003]
41. 31. Pendall, R, K.A. Foster, and M. Cowell. 2010. Resilience and Regions: Building Understanding of the Metaphor. Cambridge Journal of Regions, Economy and Society (3): 71- 84. [DOI:10.1093/cjres/rsp028]
42. 32. Pitner, R. O., Y. ManSoo, and E. Brown. 2012. Making Neighborhoods Safer: Examining Predictors of Residents' Concerns about Neighborhood Safety. Journal of Environmental Psychology :43- 49. [DOI:10.1016/j.jenvp.2011.09.003]
43. 33. Rao F, and R. J. Summers. 2016. Planning for Retail Resilience: Comparing Edmonton and Portland. Cities (58): 97- 106. [DOI:10.1016/j.cities.2016.05.002]
44. 34. Razeghi, Ali Reza, and Najla Derakhshani. 2017. Corporal and Functional Durability of the Tehran Historical Bazaar. Journal of Maremat va Memari-e Iran 1(13): 135- 151.
45. 35. Shirani Z, P. Partovi P, and M. Behzadfar. Spatial Resilience In Traditional Bazaars; Case study: Esfahan Qeisariye Bazaar. 2017. Bagh-i-Nazar 14 (52): 57- 68.
46. 36. Simmie J, and R. Martin. 2010. The Economic Resilience Of regions: Towards an Evolutionary Approach. Cambridge Journal of Regions Economy and Society 3(1): 27- 43. [DOI:10.1093/cjres/rsp029]
47. 37. Singleton, A., L. Dolega, D. Riddlesden, and P. Longley. 2016. Measuring the Spatial Vulnerability of Retail Centres to Online Consumption through a Framework of E-Resilience. Geoforum (69): 5- 18. [DOI:10.1016/j.geoforum.2015.11.013]
48. 38. Spaans, M, and B. Waterhout. 2017. Building up Resilience in Cities Worldwide-Rotterdam as Participant in the 100 Resilient Cities Programme. Cities (61): 109- 116. [DOI:10.1016/j.cities.2016.05.011]
49. 39. Speranza, CI, U. Wiesmann U, and S. Rist. 2014. An Indicator Framework for Assessing Livelihood Resilience in the Context of Social-Ecological Dynamics. Global Environmental Change (28): 109- 119. [DOI:10.1016/j.gloenvcha.2014.06.005]
50. 40. Wikström, A. 2013. The Challenge of Change: Planning for Social Urban Resilience: An Analysis of Contemporary Planning Aims and Practices.
51. 41. Wrigley, N, and L. Dolega. 2011. Resilience, Fragility, and Adaptation: New Evidence on the Performance of UK High Streets during Global Economic Crisis and its Policy Implications. Environment and Planning A 43: 2337- 2363. [DOI:10.1068/a44270]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
