دوره 12، شماره 4 - ( 10-1403 )
جلد 12 شماره 4 صفحات 0-0 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Feyzollahzadeh K, Mozaffar F, Kianersi M. The quest to the spirituality and meaning in the architectural design process. JRIA 2024; 12 (4)
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1768-fa.html
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1768-fa.html
فیض اله زاده کبری، مظفر فرهنگ، کیان ارثی منصوره. معناجویی در فرایند طراحی معماری. پژوهش‌هاي معماري اسلامي. 1403; 12 (4)
دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت
چکیده: (680 مشاهده)
عالمِ ظاهر و ماده از جهانِ باطن و معنا، اعتبار و کیفیت می‌یابد. بسیاری معماری امروز را در مقایسه با معماری گذشته، دچارِ ضعف در ظهور معانی می‌دانند. پرسشِ از چیستی معنا و چگونگیِ تحقق آن در فضاهای معماری و در نتیجه ارتقاء کیفیتِ فضاهای زیست انسان، از دغدغه‌های مهم در مباحث فرایند طراحی معماری است. هدف اصلی این مقاله، درکِ چگونگی کشف و عینیت‌بخشیِ معانی در فرایند طراحی؛ و در نتیجۀ آن، ارتقاء کیفیت آثار معماری است. بدینمنظور، این پژوهش بعد از بررسیِ معنای معنا؛ نگاهی بر نظریه‌های پیرامون معنا در طراحی معماری داشته‌است و براساس اشتراکات آراء، یک صورت‌بندی از مسئلۀ «معنا» در طراحی معماری، در قالب ویژگی‌هایی در یک جدول ارائه نموده‌است؛ در ادامه و در امتدادِ نظریه‌های مؤید معنا، بهمنظور یافتن پاسخِ سه پرسش کلیدی، پژوهش در سه لایه حرکت کرده‌است. ابتدا خاستگاه معنا در طراحی معماری مورد بحث قرار گرفته‌است، سپس به چگونگی کشف و تحقّق معنا و رویکردهای روش‌شناختی پرداخته‌است؛ و پس از آن به روش‌ها، تکنیک‌ها و ابزارها، هم درجهتِ کشف و هم برای زمینه‌سازیِ تجلّی معانی اشاره شده‌است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که- بعد از خاستگاه اولیۀ معنا که ذات حق‌تعالی است و در رابطۀ طولی با آن- می‌توان به خاستگاه‌هایی ثانویه برای معنا اشاره‌کرد. دستۀ اول که معانیِ کلیِ مستقل از موقعیتِ طراحی می‌باشند، برخاسته از شناخت و تعاریفِ طراح در حوزه‌های انسان، هستی و ارزش‌ها؛ و همچنین چگونگی و نحوۀ اندیشیدن طراح، به‌مثابه یک سامانه است(نظام فکری طراح)؛ و دستۀ دوم که معانیِ جزئی و موقعیت‌محور هستند، برخاسته از ویژگی‌های مسئله و زمینۀ طرح(موقعیتِ طراحی) می‌باشند. این معانی جزئی نیز در ذیل معانیِ کلی ادراک می‌شوند و در این فرایند معناجویی، این اندیشۀ طراح است که مؤثرترین نقش را ایفامی‌کند. ادراک معانی به‌واسطۀ قوۀ تفکر صورت می‌پذیرد، لذا معناجویی در فرایند طراحی معماری از مسیرِ اندیشیدن و پرسشگری صورت می‌گیرد که در این مقاله بااصطلاح «استنطاقِ معنا» به‌عنوان یک رویکردِ روش‌شناختی مطرح شده‌است، «قاب‌بندی» و «تجلّی» نیز رویکردهای دیگری هستند که به‌دنبال رویکرد اول به آن‌ها اشاره شده‌است. تجلّی معانی دارای مراتب، وجوه، و به‌صورت نسبی است. رهیافتِ کلی در انجامِ این پژوهش کیفی است و برای درک ارتباط میان مفاهیم و تحلیل داده‌ها از راهبرد استدلال منطقی استفاده شده‌است. درنتیجۀ این راهبرد، ابتدا سطوح مختلفی در تأمل پیرامون مسئلۀ معنا در طراحی معماری آشکارگردید. این طبقه‌بندی و توجه به تمایز میان سطوح مختلف، با روشنکردنِ مراد و منظور از معنا و خاستگاه آن(مبانی نظری)، رویکردهای روش‌شناختی، روش‌های زمینه‌سازِ تجلّی، تکنیک‌ها و ابزارهای خاص؛ و همچنین تبیینِ ارتباطاتِ بین این سطوح، مبنایی قوی‌تر را برای حرکت از حوزۀ نظر به عمل ایجادکرد؛ و استنتاج‌های منطقی، امکان شکل‌گیری یک مدل مفهومیِ کلنگر و یکپارچه از معناجویی در فرایند طراحی معماری را فراهم‌نمود که در بخش نتیجه‌گیری ارائه شده‌است.
فهرست منابع
1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین. 1394. از محسوس تا معقول. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول.
2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین. 1395. پرسش از هستی یا هستی پرسش. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول.
3. اهری، زهرا. 1383. معنا در معماری غرب- رویکردی پدیدارشناسانه در بررسی تاریخ معماری، فصلنامه فرهنگستان هنر، خیال 10، تابستان 1383
4. ایرجی، جواد؛ ویدا نوروز برازجانی. 1399. معنا در معماری معاصر ایران بعد از انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه پارس، چاپ اول.
5. بلخاری قهی، حسن. 1390. هویت معنایی و معنوی معماری. نشریه اطلاعات حکمت و معرفت، دی 1390 ، سال ششم، شماره 9، صص 13-20.
6. پاکتچی، احمد. 1387 . آشنایی با مکاتب معناشناسی معاصر. نامه پژوهش فرهنگی، سال نهم، شماره سوم.
7. پناهی سیامک، رحیم هاشم پور، غلامرضا اسلامی. 1393. معماری اندیشه از ایده تا کانسپت. هویت شهر، شماره هفدهم، سال هشتم، تابستان 1393، صص 25-34.
8. پورمند، حسن علی. 1388. معنا در معماری غرب: نگاهی به لایه های پنهان معماری. نشریه کتاب ماه هنر. شماره 127، فروردین 1388.
9. خوانساری، محمد. 1388. منطق صوری. تهران: انتشارات آگاه.
10. خسروپناه، عبدالحسین. 1394. سخنرانی در روز جهانی حکمت و فلسفه، موسسه پژهشی حکمت و فلسفه ایران.
11. سامه، رضا. 1396. راهنمای تدوین پایان‌نامه برای دانشجویان معماری. قزوین: جهاد دانشگاهی، چاپ اول.
12. رشاد، علی اکبر. 1388. معنا منهای معنا. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
13. رئیسی، محمد منان؛ عبدالحمید نقره کار. 1394. هستی‌شناسی معنا در آثار معماری. تهران: هویت شهر، شماره بیست و چهارم، سال نهم، صص 5-16.
14. رئیسی، محمد منّان. 1395. معناشناسی متن/ معماری با استناد به آموزه‌های اسلامی. فصلنامه الهیات هنر، شماره ششم، صص54- 86.
15. رئیسی، محمد منّان. 1392. معناشناسی در آثار معماری برای ارتقاء طراحی مساجد (پژوهش موردی: معناپردازی(از بُعد هندسی و فضایی) در مساجد معاصر تهران). رساله برای دریافت درجۀ دکتری معماری. اساتید راهنما: عبدالحمید نقره کار و کریم مردمی. استاد مشاور: نعمت ا... کرم اللهی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت.
16. رئیسی، محمد منّان. 1389. معماری به مثابه متن؛ واکاوی امکان قرائت‌های مختلف از یک اثر معماری، هنر و معماری: منظر، شماره 7، خرداد 1389.
17. رئیسی، محمد منّان. 1391. تأمّلی بر بنیا‌ن‌های معرفت‌شناختی معماری معاصر، معماری و شهرسازی: آرمان‌شهر، شماره 9، پاییز و زمستان 1391.
18. شریعت‌راد، فرهاد؛ حمید ندیمی. 1395. قاب‌بندی مسئله؛ راه طراحانه رویارویی با مسئله طراحی. نشریه صفه، دوره بیست و ششم، شماره 3 (علمی- پژوهشی)، پاییز 1395، ص 5 تا 24.
19. صحاف، محمد خسرو. 1395. معنا در معماری ایرانی. هویت شهر، شماره بیست‌و‌پنجم، سال دهم، 1395
20. صدری‌کیا، سمیه؛ محمدرضا بمانیان؛ و حسن‌علی پورمند. 1398. مطالعه تطبیقی کارکردهای تمثیل با رویکرد بیان معنا در معماری ایرانی. نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 12(29)، 98-81.
21. عادلی سمیرا و هادی ندیمی. ۱۴۰۱. فرم به‌مثابۀ قابلیت؛ زیربنای نظری و چارچوب مفهومی معنای معماری. فصلنامۀ علمی معماری و شهرسازی صفه، سال سی‌و‌دوم، شماره 96، بهارر 1401
22. عباس‌زادگان مصطفی، عباس ذکری. 1393. مفهوم معنی و فرایند فهم آن در معماری. هویت شهر، شماره 18، 1393
23. عظیمی، مریم. 1392. رسالۀ دکتری تحت عنوان: روش طراحی "معنا، خیال، معماری" با بهره‌گیری از تفکر ناخودآگاه، دانشگاه علم و صنعت، استادان راهنما: دکتر فرهنگ مظفر، دکتر سید باقر حسینی.
24. عظیمی، مریم. 1398. تبیین جایگاه معنا و خیال در فرآیند طراحی معماری. فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی قطب علمی معماری اسلامی، شماره بیست و چهارم، پاییز 1398، سال هفتم.
25. لاوسون، برایان. ترجمۀ حمید ندیمی 1384. طراحان چگونه می‌اندیشند؟. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
26. کلالی، پریسا؛ آتوسا مدیری. 1391. تبیین نقش مولفه معنا در فرایند شکل‌گیری حس مکان. نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، دوره 17، شماره 2، تابستان1391، صص 43- 51.
27. گروتر یورگ. 1987. ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون. زیبایی‌شناسی در معماری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، مرکز چاپ و انتشارات، چاپ اول:1375، چاپ ششم:1390.
28. گلدار، فاطمه. 1391. طبقه‌بندی تاریخ معماری در تاریخ نامه معنا در معماری غرب. نشریه صفّه. زمستان 1391، دوره بیست و دوم، شماره 4 (علمی-پژوهشی)، صص 95-106.
29. گوهری‌پور، مرتضی. 1387. ابعاد مسئله معنا از دیدگاه فلسفی. نامه پژوهش فرهنگی، سال نهم، شماره سوم.
30. فلامکی، محمدمنصور. 1381. ریشه‌ها و گرایش‌های نظری معماری. نشر فضا.
31. فلکیان، نرجس؛ حسین صفری؛ و علی کاظمی. ۱۴۰۰. ریخت‌شناسی معماری معنامحور با استفاده از روش چیدمان فضا (مطالعه موردی: مسجد علی اصفهان). نشریۀ علمی باغ نظر، 18(96)، صص29 - 44، خرداد 1400.
32. فلکیان، نرجس؛ حسین صفری؛ و علی کاظمی. ۱۴۰۰. ریخت‌شناسی معماری معنامحور با استفاده از روش چیدمان فضا (مطالعه موردی: مسجد حکیم اصفهان). نشریه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی. تابستان 1400، شماره 51، (A/ISC)
33. ملکی، مرتضی. 1396. معنا در معماری(معمای معماری). تهران: انتشارات رویان پژوه، چاپ اول، 1396.
34. موهبتی، مینا؛ مریم لاری؛ بهمن نامور مطلق؛ ابوالفضل داودی رکن آبادی؛ سودابه صالحی. 1398. واکاوی شاخصه‌های تفکر بصری و کارکرد آن در فرایند تفکر طراحی. نشریه مبانی نظری هنرهای تجسمی، شماره 7، بهار و تابستان 1398.
35. ندیمی، هادی. 1386. پنجره 3، کلک دوست، ده مقاله در هنر ومعماری. سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ اول.
36. نصر، سید حسین. 1375. هنر و معنویت. انتشارات فضا.
37. نقره‌کار، عبدالحمید. 1387. درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی. وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری، دفتر معماری و طراحی شهری، چاپ اول.
38. نقی‌زاده، محمد. 1382. رابطه‌ی فضای فکری و آموزش معماری. دومین همایش آموزش معماری.
39. نقی‌زاده، محمد. 1381. تاثیر معماری و شهر بر ارزش‌های فرهنگی، تهران: نشریه هنرهای زیبا، شماره 11.
40. نقی‌زاده، محمد؛ و بهناز امین‌زاده. 1379. رابطه «معنا» و «صورت» در تبیین مبانی هنر، تهران: نشریه هنرهای زیبا، شماره 8.
41. نوربرگ شولتز، کریستیان. 1986. ترجمه ویدا نوروز برازجانی. گزینه‌ای از معماری: معنا و مکان، تهران: پرهام نقش، چاپ اول (1393).
42. نوربرگ شولتز کریستیان. 1979. ترجمه محمدرضا شیرازی (1388). روح مکان، به سوی پدیدار‌شناسی معماری. تهران: نشر رخداد نو.
43. نوربرگ شولتز، کریستیان. 2008. ترجمه مهرداد قیومی‌بیدهندی. 1386. معنا در معماری غرب، تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
44. وینترز، ادوارد. 1996. ترجمه آرش ارباب جلفایی. 1384. معماری معنا و دلالت(در کتاب مبانی فلسفی و روانشناختی ادراک فضا). چاپ دوم، نشر خاک، بهار1384.
45. Abbaszadegan, Mostafa, & Zekri, Abbas. (2014). The concept of meaning and its understanding process in architecture. Hoviyat-e-Shahr, 8(18), 5-12.
46. Adeli Samira, & Nadimi Hadi. (2022). Form as Affordance: The theoretical basis and conceptual framework for the meaning of architecture. Soffeh, 32(96), 21-40. [DOI:10.52547/sofeh.32.1.21]
47. Ahari, Zahra. 2004. Meaning in Western Architecture: A Phenomenological approach to the study of architectural history. Khiyal Journal of the Art Academy, No. 10, Summer 2004.
48. Azimi, Maryam. 2012. Phd thesis under the title: "Meaning, imagination, architecture" design method using unconscious thinking, University of Science and Technology, supervisors: Dr. Farhang Mozafar, Dr. Seyed Baqer Hosseini.
49. Azimi, Maryam. (2019). Explaining the role of meaning and imagination in architectural design process. Journal of Researches in Islamic Architecture, 7(3(24)), 77-91.
50. Bolkhari Ghahi, Hasan. 2011. Semantic and spiritual identity of architecture. Ettelaat-e-Hekmat-va-Marefat, December 2011, Year 6, No. 9, pp. 13-20.
51. Ebrahimi Dinani, Gholamhossein. 2014. From tangible to reasonable. Tehran: Hikmat and Philosophy Research Institute of Iran, first edition.
52. Ebrahimi Dinani, Gholamhossein. 2015. The question of existence or the existence of a question. Tehran: Hikmat and Philosophy Research Institute of Iran, first edition.
53. Falamaki, Mohammad Mansour. 2001. Origins and theoretical tendencies of architecture. publishing space.
54. Fakhimi, Mohammad-Mehdi. 2018. Reinterpreting Iranian architecture (Concepts and examples). Tehran.
55. Falakian, Narges, & Safari, Hossein, and Kazemi, Ali. 2020. Morphology of meaning-oriented architecture using space syntax method case study: Ali mosque of Isfahan. Bagh-e-Nazar Scientific Journal, 18(96), pp. 29-44, Khordad 2020.
56. Falakian, Narges, & Safari, Hossein, and Kazemi, Ali. 2020. Morphology of meaning-oriented architecture using space syntax method case study: Hakim mosque of Isfahan. Negaresh-ha-ye-now-dar-joghraphia-ye-ensani, Summer 2020, No. 51, (A/ISC).
57. Grutter Jörg. 1987. Translated by Jahanshah Pakzad and Abdul Reza Homayun. Aesthetics in architecture. Tehran: Shahid Beheshti University, Printing and Publishing Center, 1st edition: 1375, 6th edition: 1390.
58. Goharipour, Morteza. 2017. Dimensions of the problem of meaning from a philosophical point of view. Cultural research letter, 9th year, 3rd issue.
59. Gholadar, Fatemeh. 2012. Classification of architectural history in the history of meaning in western architecture. Soffeh Journal, Winter 2012, Volume 22, No. 4 (Scientific-Research), pp. 95-106.
60. Iraji, Javad, & Nowruz Borazjani, Vida. 2019. Meaning in the contemporary architecture of Iran after the Islamic revolution. Tehran: Pars University Press, first edition.
61. Kalaei, Parisa, & Modiri, Atusa. (2012). Explanation of the role of meaning component in the process of creating the sense of place. Architecture and Urban planning (Honar-ha-ye-Ziba), 17(2), 43-52.
62. Khansari, Mohammad. 2018. Formal logic. Tehran: Aghaz Publications.
63. Khosropanah, Abdul Hossein. 2014. Speech on World Wisdom and Philosophy Day, Iran Wisdom and Philosophy Research Institute.
64. Krippendorff, Klaus. 2006. The Semantic turn: A new foundation for design. Taylor and Francis, Boca Raton, FL. [DOI:10.1201/9780203299951]
65. Lawson, Brian. Translated by Hamid Nadimi 1384. How do designers think? Tehran: Shahid Beheshti University Press.
66. Laursen L N, Møller Haase L. 2019. The Shortcomings of Design Thinking when Compared to Designerly Thinking. The Design Journal. DOI: 10.1080/14606925.2019.1652531 [DOI:10.1080/14606925.2019.1652531]
67. Maleki, Morteza. 2016. Meaning in architecture (architectural puzzle). Tehran: Royan Pajoh Publications, first edition, 2016.
68. Mohebati, Mina, & Lari Maryam, & Namvar Motlagh, Bahman, & Davoudi Roknabadi, Abolfazl, & Salehi, Sudabeh. 2018. Analyzing the indicators of visual thinking and its function in the process of design thinking. Mabani-Nazari-e-Honar-ha-ye-Tajassomi, No. 7, Spring and Summer 2018.
69. Nadimi, Hadi. 2016. Panjereh 3, Kelk-e-Dost, ten articles on art and architecture. Cultural and recreational organization of Isfahan municipality, first edition.
70. Nasr, Seyyed Hossein. 1995. Art and spirituality. Space Publications.
71. Noghrehkar, Abdul Hamid. 2017. Introduction to Islamic identity in architecture and urban planning. Ministry of Housing and Urban Development, Vice-President of Urban Development and Architecture, Office of Architecture and Urban Design, first edition.
72. Naghizadeh, Mohammad. 2003. The Relationship between Intellectual Space and Architectural Education. Second Architectural Education Conference.
73. Naghizadeh, Mohammad. 2001. The influence of architecture and the city on cultural values, Tehran: Honar-ha-ye-Ziba, No. 11.
74. Naghizadeh, Mohammad, & Aminzadeh, Behnaz. (2001). The Relationship between «Meaning» And «Appearence» in expressing art foundation. Honar-ha-ye-Ziba, (8), 16-32.
75. Norberg Schultz, Christian. 1986. Translated by Vida Nowruz Barazjani. A choice of architecture: meaning and place, Tehran: Parham Naqsh, first edition (2013).
76. Norberg Schultz Christian. 1979. Translated by Mohammad-Reza Shirazi (1388). The spirit of the place, towards the phenomenology of architecture. Tehran: Rokhdad-e-now.
77. Norberg Schultz, Christian. 2008. Translated by Mehrdad Ghayumibidhandi. 2016. Meaning in Western architecture, Tehran: Art Academy of the Islamic Republic of Iran.
78. Pakatchi, Ahmad. 2008. Introduction to contemporary semantic schools. Nameh-ye-Pajohesh-e-Farhangi, Year 9, No.
79. Panahi, Seyamak, & Hashempour, Rahim, & Eslami, Gholamreza. 2014. The Architecture of thought from Idea to concept. Hoviyyat-e-Shahr, No. 17, Year 8, Summer 2014, pp. 25-34.
80. Pourmand, Hassan Ali. 2009. Meaning in Western architecture: A look at the hidden layers of architecture. Ketab-e-Mah-e-Honar, No. 127, Farvardin 2009.
81. Raeesi, Mohammad Mannan, & Noghrehkar, Abdolhamid. (2016). The Ontology of Meaning in Architectural Works. Hoviat-e-Shahr, 9(24), 5-16.
82. Raeesi, Mohammad Mannan. 2015. Semantics of text/architecture with reference to Islamic teachings. Elahiyat-e-Honar Quarterly, No. 6, pp. 54-86.
83. Raeesi, Mohammad Mannan. 2012. Semantics in architectural works to improve the design of mosques (case study: semantics (from the geometrical and spatial dimensions) in contemporary mosques in Tehran). Dissertation for Phd degree in architecture. Supervisors: Abdulhamid Noghrehkar and Karim Mardomi. Consultant professor: Nematollah Karamollahi, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Science and Technology.
84. Raeesi, Mohammad Mannan. 2018. Architecture as text; Analyzing the possibility of different readings of an architectural work, Art and Architecture: Manzar, No. 7, June 2019.
85. Raeesi, Mohammad Mannan. 2013. A reflection on the epistemological foundations of contemporary architecture, architecture and urban planning: ArmanShahr, number 9, autumn and winter 2013.
86. Rashad, Ali Akbar. 2018. Sense without sense. Tehran: Islamic Culture and Thought Research Institute Publishing Organization, first edition.
87. Sadrykia Somayeh, & Bemanian, Mohammadreza, & Pourmand Hasanali. 2020. A comparative study of function of allegory in expression of meaning (with an emphasis on Iranian architecture). Armanshahr Architecture & Urban Development, Volume 12, Issue 29, Winter 2020.
88. Sahaf, Seyed Mohammad Khosro. (2016). Meaning in Iranian architecture. Hoviyat-e-Shahr, 10(25), 51-60.
89. Sameh, Reza. 2016. Thesis compilation guide for architecture students. Qazvin: Jahad-e-Daneshgahi, first edition.
90. Shariat Rad, Farhad, & Nadimi, Hamid. 2015. Framing the problem; The design way of facing the design problem. Soffeh, twenty-sixth period, number 3 (scientific-research), autumn 2015, pp. 5-24.
91. Winters, Edward. 1996. Translated by Arash Arbab Jolfaei. 2014. Architecture of meaning and implication (in the book Philosophical and Psychological Foundations of Space Perception). Second edition, Khak publication, spring 2014.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
