مجله پژوهش های معماری اسلامی

از آنجا که بخش وسیعی از کشور در اقلیم گرم و خشک واقع شده است و بیشترین میزان جذب تابش در تابستان و در ساختمان‌های کم‌ارتفاع از ناحیه‌ی سقف ساختمان صورت می‌گیرد و در حالی که بیشترین مساحت پوسته‌ی خارجی این ساختمان‌ها به سقف اختصاص دارد؛ سرمایش تابستانی هزینه‌ی بالایی را به ساختمان تحمیل خواهد کرد. از این رو شکل سقف ساختمان به لحاظ تأمین شرایط آسایش فضای تحت پوشش آن اهمیت ویژه می‌یابد. از طرفی معماری بومی ایران همانند بسیاری از تمدن‌های کهن برای سال‌های متمادی با مصرف انرژی کمتری، شرایط آسایش ساکنان را فراهم می‌نموده است و سقف گنبدی دوپوسته، یکی از عناصر بومی معماری مناطق گرم و خشک ایران می‌باشد. بنابراین می‌توان با طراحی گنبد دوپوسته مناسب به شرایط آسایش فضای داخل ساختمان‌های عمومی کمک نمود. با این هدف، کاشان به عنوان شهری با قدمت هفت هزار‌ساله و دارای معماری بومی، انتخاب و در آن گنبد بقعه‌ی چهل‌دختران که از فرم کلی گنبدهای کاشان پیروی می‌کند و دارای شرایط خاص تحقیق می‌باشد؛ مبنا قرار داده شد. سپس توسط شبیه‌سازی رایانه‌ای با نرم‌افزارهای اکوتکت، دیزاین‌بیلدر و فلوئنت، در شکل هندسی گنبد دوپوسته، تغییراتی داده شد و نتایج حاصل از آزمون‌های انتقال حرارت از طریق هدایت، تابش و همرفت، با یکدیگر مقایسه گردید. نتیجه اینکه در اقلیم کویری کاشان و اقلیم‌های مشابه، بهترین شاکله‌ی هندسی جهت پوشش سقف ساختمان، گنبدی است دوپوسته با پوستهی خارجی به شکل ناری و پوسته‌ی داخلی به شکل قطاع کره، با تناسبات شبیه به گنبد بقعه‌ی چهل‌دختران کاشان. در این صورت در تابستان با ایجاد دریچه‌هایی در پوسته‌ی خارجی و تعبیه‌ی بادخان در رأس گنبد جهت تخلیه‌ی هوای گرم جمع شده در زیر آن و ایجاد پوشش خارجی کاشی روشن و براق، جهت کاهش جذب انرژی تابش، که کاهش دمای هوای داخل بنا را به همراه خواهد داشت؛ و در زمستان نیز بستن دریچه‌ها و بادخان مطلوب خواهد بود.