دوره 9، شماره 3 - ( 6-1400 )                   جلد 9 شماره 3 صفحات 170-149 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
taghdir S. Rereading of Creation and Perception Process in Architectural Pieces, On the basis of Transcendent Wisdom. JRIA 2021; 9 (3) :149-170
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1439-fa.html
تقدیر سمانه. بازخوانی فرآیند خلق و ادراک آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه. پژوهش‌هاي معماري اسلامي. 1400; 9 (3) :149-170

URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1439-fa.html

بازخوانی فرآیند خلق و ادراک آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه
سمانه تقدیر*
چکیده:   (5346 مشاهده)
شناخت فرایند خلق و ادراک آثار معماری از مسائل مهم و  پیچیده‌ی حوزه معماری است و علی‌رغم پژوهش‌های متعددی که در دهه‌های اخیر پیرامون آن صورت گرفته؛ هنوز برخی از ابعاد این فرایند ناشناخته باقی مانده است. با توجه به اینکه شناخت مناسب از این فرایند می‌تواند زمینه‌ی ارتقا کیفیت آثار معماری را فراهم آورد؛ و به حل بسیاری از مسائل پیش روی معماران کمک نماید؛ مساله پژوهش حاضر بازخوانی ساختار  فرایند خلق و ادراک آثار معماری، براساس مبانی دیدگاه حکمت متعالیه درنظرگرفته شده و برای انجام آن  از راهبرد استدلال منطقی  استفاده شده است. در این پژوهش ابتدا به تعریف دقیق انسان، هستی، ابعاد و ظرفیت‌های هریک پرداخته شده؛ و سپس نحوه  تعامل انسان و هستی و بازتاب این رابطه را بر فرایند خلق و ادراک آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه، که شالوده‌ی نظری این پژوهش است؛ مورد مطالعه و بررسی قرار داده است.
همچنین با توجه به آن که بر اساس مبانی حکمت متعالیه، خداوند انسان را در صفت خلاقیت به صورت خود آفریده و متعالی‌ترین خلق نیز عالم هستی است؛ در این پژوهش فرایند خلق عالم هستی مورد بازخوانی قرار گرفته و با الگوگیری از آن ساختار فرایند خلق و ادراک آثار معماری در پنج مرحله تبیین شده است؛ که ارکان اصلی سازنده این ساختار عبارتند از: مرتبه نفس معمار و مخاطب، قوای ظاهری انسان (بینایی، بویایی، شنوایی، چشایی و لامسه)، و قوای باطنی او (قوه متصرفه، خیال (خزانه صورت)، حافظه (خزانه معنا)، حس مشترک و واهمه) در معمار و مخاطب، مقوله‌های سازنده معماری (فرم، کاربرد، معنا، طرح و ساخت، بافت و پیوستگی، روحیه و اراده)، نیازهای چهارگانه انسان (مادی،روانی، عقلانی، و روحانی)، و در نهایت با شناسایی عوامل موثر برکیفیت این فرایند پیشنهاداتی جهت ارتقای کیفیت آن ارائه شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد با قرار دادن  مبانی جامع مکتب اسلام، به‌عنوان شالوده نظری پژوهش‌های معماری می‌توان به حل مسائل پیچیده در حوزه معماری کمک نمود.
واژه‌های کلیدی: نفس انسان، عوالم هستی، فرآیند معماری، خلق، ادراک، حکمت متعالیه
متن کامل [PDF 1038 kb]   (959 دریافت)    
نوع مطالعه: كاربردي | موضوع مقاله: جايگاه حکمت نظری و عملی اسلام در معماری و شهرسازی
دریافت: 1399/12/27 | پذیرش: 1400/2/27 | انتشار: 1400/6/31
فهرست منابع
1. آشتیانی، سید. جلال الدین. 1380. شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا. قم: حوزۀ علمیه قم.
2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین. 1379. شعاع اندیشه و شهود در فلسفۀ سهروردی. تهران: انتشارات حکمت.
3. ابراهیمی دینانی، غلامحسین‌. 1381. «ادراک خیالی و هنر». فصلنامۀ خیال. شمارۀ 2. تهران: فرهنگستان هنر.
4. اخلاصی، احمد؛ علی‌آبادی، محمد؛ خواجوی، علی. 1390. «تبیین فرایند آفرینش‌های هنری برمبنای حکمت و فلسفۀ اسلامی». همایش معماری و شهرسازی اسلامی. تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز . صص 114ـ113.
5. اردلان، نادر؛ بختیار، لاله. 1380. حس وحدت. ترجمۀ حمید شاهرخ. تهران: انتشارات خاک.
6. ارشد ریاحی، علی؛ واسعی، صفیه. 1390. «ارتباط مراتب وجود با مراتب ادراک ازنظر ملاصدرا». مطالعات اسلامی: فلسفه و کلام. سال چهل‌وسوم. شمارۀ 86 (2). صص 45-9.
7. اعوانی، غلامرضا. 1390. «پیوند معماری سنتی با حکمت». سید حسین امامی. 4/10/1390. http://www.ettelaathekmatvamarefat.com.
8. اکبریان، رضا. 1388. «قوۀ خیال و عالم صور خیالی». آموزه‌های فلسفی‌ـ‌کلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی. شمارۀ 8. صص 32-3.
9. بلخاری قهی، حسن. 1384. مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. دفتر دوم؛ کیمیای خیال. تهران: نشر سوره مهر.
10. تقدیر، سمانه. 1393. «ساختار فرایند خلق و ادراک آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه». پایان‌نامۀ دکتری. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
11. تقدیر، سمانه‌. 1396‌. «تبیین مراتب و فرایند ادراک انسان و نقش آن در کیفیت خلق آثار معماری براساس مبانی حکمت متعالیه». فصلنامۀ علمی‌ـ‌پژوهشی پژوهش‌های معماری اسلامی. شمارۀ 14. صص 67ـ48.
12. جوادی آملی، عبدالله. 1386. منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی. تنظیم احمد واعظی. قم: نشر اسراء. چاپ چهارم.
13. حسن‌زاده آملى‏، حسن. 1380. عیون، مسائل نفس و شرح آن. جلد 1 و 2. ترجمۀ ابراهیم احمدیان و سید مصطفی بابایی. قم: نشر بکا.
14. حسن‌زاده آملى‏، حسن. 1382. معرفت نفس. جلد 1 و 3. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ هشتم.
15. حسن‌زاده آملى‏، حسن. 1386. صد کلمه در معرفت نفس. قم:‏ نشر قیام‏.
16. خاکی قصر، آزاده. 1391. «انکشاف موضوع نظم در معماری به‌مثابه یکی از مظاهر کیفیت». نشریۀ شهر و معماری بومی. شمارۀ 2. صص 80ـ63.
17. خواجوی، علی؛ کبودی، مهدی؛ اخلاصی، احمد. 1389. «تبیین خلاقیت هنری براساس کلیات حکمت و فلسفۀ اسلامی». فصلنامۀ حکمت و فلسفه. شمارۀ 3. صص 283-243.
18. خواجوی، محمد. 1380. ترجمۀ اسفار. تهران: انتشارات مولی. چاپ اول.
19. خیراللهی، مهران. 1389. «ماهیت خلاقیت در فرایند طراحی معماری». پایان‌نامۀ دکتری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.
20. رنجبر کرمانی، علی. م. 1388. «روش سامانه‌ای در طراحی معماری در پرتو بینش اسلامی». پایان‌نامۀ دکتری. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
21. رئیس سمیعی، محمد. مهدی. 1382. «تأویل و کاربرد نظریۀ مراتب وجود در معماری». مجموعه مقالات همایش بزرگداشت حکیم صدرالمتالهین. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا. چاپ اول.
22. رئیسی، محمد. منان. 1392. «معناشناسی در آثار معماری برای ارتقای طراحی مساجد». پایان‌نامۀ دکتری. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
23. صادق‌زاده قمصری، علیرضا. 1390. «مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران». تهران: دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی.
24. طباطبایی،محمد.حسین. بی‌تا. «نرم‌افزار نورالانوار؛ التفسیر المیزان». جلد 1 و 16. قم: مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
25. عظیمی، مریم. 1392. «روش طراحی معنا،خیال، معماری با بهره‌گیری از تفکر ناخودآگاه در معماری». پایان‌‌نامۀ دکتری. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
26. کاپن،دیویداسمیت. 1383. تئوری‌های معماری. ترجمۀ علی یاران. جلد 1 و 2. تهران: مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی. چاپ اول.
27. لاسون، برایان. 1384. طراحان چگونه می‌اندیشند؛ ابهام‌زدایی از فرایند طراحی. تهران: دانشگاه بهشتی.
28. لنگ، جان. 1390. آفرینش نظریۀ معماری. ترجمۀ علیرضا عینی‌فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم.
29. مشکینی اردبیلی، علی. 1348. اصطلاحات الاصول. قم: انتشارات حکمت .
30. نامور مطلق، بهمن. 1384. «تخیل و خلاقیت هنری». مقالات اولین هم‌اندیشی تخیل هنری. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر. صص 217-193.
31. ندیمی، هادی.‌1380. «بهاء حقیقت مدخلی بر زیبایی‌شناسی معماری اسلامی». صفه. شمارۀ 33. صص 57ـ47.
32. نصر، سید.حسین.1375 .هنر و معنویت اسلامی. ترجمۀ رحیم قاسمیان. تهران:دفتر مطالعات دینی هنر.
33. نقره‌کار، عبدالحمید. 1387. درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی. تهران :انتشارات وزارت مسکن وشهرسازی
34. نقره‌کار، عبدالحمید‌.1390. رسالۀ‌ نظریه‌پردازی در محوریت تعامل انسان ‌با ایده‌های فضایی‌ـ‌هندسی در معماری‌.
35. نقره‌کار، عبدالحمید؛ تقدیر، سمانه. 1393. «بررسی قابلیت‌های فضای معماری جهت ایجاد بسترِ پاسخ‌گویی به نیازهای انسان از منظر اسلام (نمونۀ موردی خانه‌های زینت‌الملکِ شیراز و بروجردی‌های کاشان)». فصلنامۀ علمی‌ـ‌پژوهشی شهر ایرانی‌ـ‌اسلامی. شمارۀ 15. بهار.
36. نقره‌کار، عبدالحمید؛ مظفر، فرهنگ؛ تقدیر، سمانه. 1396. «تناظر انسان و هستی در اندیشۀ اسلامی و بازتاب آن در معماری اسلامی». فصلنامۀ علمی‌ـ‌پژوهشی آرمان‌شهر. شمارۀ 19. تابستان. صص 119ـ105.
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله پژوهش های معماری اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Researches in Islamic Architecture

Designed & Developed by : Yektaweb