دوره 7، شماره 4 - ( زمستان 1398 1398 )
جلد 7 شماره 4 صفحات 46-21 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Visual analysis of vault structures in the landscape of historical squares of Iran with emphasis on Safavid and Qajar periods. JRIA 2020; 7 (4) :21-46
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1248-fa.html
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1248-fa.html
قربانی ابوالفضل، دانشپور سید عبدالهادی. تحلیل بصری سازه‌های تاقی در منظر میدان‌های تاریخی ایران با تأکید بر میدان‌های دوران صفوی و قاجاری. پژوهش‌هاي معماري اسلامي. 1398; 7 (4) :21-46
چکیده: (4471 مشاهده)
سازه‌های قوسی‌شکل به‌ویژه تاق‌ها، به‌عنوان یکی از پرکاربردترین عناصر سازه‌ای در معماری سنتی، از اهمیت ویژه‌ای در منظر سکونتگاه‌های تاریخی برخوردارند. این در حالی است که بیشتر پژوهش‌های انجام‌شده در این حوزه به مباحث تاریخی و فنی اختصاص‌یافته و کارکردهای بصری این عنصر در ورای نقش سازه‌ای آن پنهان مانده است. غفلت از کارکرد فراسازه‌ای عناصر تاقی، سبب گردیده تا با ابداع شیوه‌های نوین ساخت و از دست رفتن نقش سازه‌ای این احجام، کارکردهای بصری این عناصر در منظر شهری، علی‌رغم نقش بارز هویتی به فراموشی سپرده شود. در این نوشتار تلاش می‌شود با دریافت و تبیین نحوه‌ی کارکرد سازه‌های تاقی در ساماندهی منظر میدان‌های شهری طراحی‌شده‌ی تاریخی، راهکارهایی متناسب با نیازهای معاصر برای طراحی و ساماندهی میدان‌ها ارائه شود. روند این پژوهش با مطالعات کتابخانه‌ای شروع گردید؛ و با برداشت نمونه‌ها از طریق مطالعات میدانی ادامه یافت. در این راستا ابتدا میادین هشت‌گانه‌ی موردمطالعه بر اساس نوع کارکرد سازه‌های تاقی در جداره‌ی آن‌ها به سه گونه‌ی دارای «رواق»، «حجره و حجره تاق‌نما» و «تاق‌نما» تقسیم شدند. سپس نقش این عناصر در پوشش جداره‌ها در دو راستای عمودی و افقی و در دو مقیاس خرد و کلان، بررسی و تحلیل شد. در مقیاس خرد نحوه‌ی ایجاد ریتم، اتصال جداره‌ها به ابنیه‌ی پیرامونی و سردرب میدان و اتصال جداره‌ها با یکدیگر در بدنه‌ی میدان‌ها بررسی گردید. نتایج تحقیق مبین بهره‌گیری از سه شیوه‌ی مبتنی بر «تاق کامل»، «ابنیه و ورودی‌ها» و «ترکیب تاق کامل با نیم‌تاق» جهت ایجاد ریتم در جداره‌ها است. بهره‌گیری از «ترکیب تاق کامل با نیم‌تاق» در جداره‌ی میادین، علاوه بر ایجاد ریتم، برای اتصال جداره‌ی میدان به ابنیه‌ی پیرامون نیز استفاده‌شده است. تحلیل‌های صورت گرفته همچنین چهار شیوه‌ی به‌کاررفته در پیوند جداره‌های میدان‌ها با یکدیگر شامل «تاق کامل»، «نیم‌تاق»، «مورب با زاویه 45 درجه» و «بدون ارتباط» را آشکار می‌کند. در ادامه نحوه‌ی استقرار دو اشکوب میدان بر روی یکدیگر در راستای عمودی، موردمطالعه قرار گرفت. در اینجا با بررسی ساختار کلی طبقه‌ی فوقانی به ریشه‌یابی ایجاد راهروی بیرونی در طبقه‌ی اول میدان‌ها به‌عنوان عرصه‌ای برای دسترسی و نظاره‌ی میانه‌ی میدان پرداخته‌شده است. سپس با بررسی نقش عناصر تاقی در مقیاس کلیت میدان، الگویی سه‌گانه از نحوه‌ی ترکیب این عناصر در جداره‌ها شامل «خلق محصوریت»، «زمینه‌سازی جهت تأکید بصری» و «تأکید بصری» احصا و به‌عنوان نتیجه‌ی دیگر این پژوهش ارائه گردید. درنهایت با توجه به اینکه تزیینات یکی از شاخصه‌های مهم معماری ایرانی-اسلامی است؛ شیوه‌های مختلف تزئین شامل «آجرکاری»، «کاربندی»، «کاشی‌کاری»، «نقاشی دیواری» و «ستون» و محل کاربست آن‌ها بر سطح سازه‌های تاقی احصا؛ و جهت تبیین پیشینه‌ای محکم جهت بهسازی و طراحی‌های معاصر به‌عنوان رهیافت دیگری از این پژوهش معرفی شد.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
مطالعات موضوعی در معماری و شهرسازی اسلامی (مانند ايده های فضائی- هندسی، نمادها، آرايه ها، احجام و غیره)
دریافت: 1399/2/5 | پذیرش: 1399/2/5 | انتشار: 1399/2/5
دریافت: 1399/2/5 | پذیرش: 1399/2/5 | انتشار: 1399/2/5
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
