دوره 13، شماره 2 - ( 3-1404 )                   جلد 13 شماره 2 صفحات 0-0 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghaffari F, poordehghan H, Shieh E, Nasr S H, Khakzand M. (2025). Semantic Analysis of Sacred Space and Spiritual Space in the Muslim Home from the Perspective of Islam. JRIA. 13(2),
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1787-fa.html
غفاری فرنوش، پوردهقان حافظه، شیعه اسماعیل، نصر سید حسین، خاکزند مهدی. تحلیل معنایی فضای مقدس و فضای معنوی در خانه مسلمانان از منظر اسلام پژوهش‌هاي معماري اسلامي 1404; 13 (2)

URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1787-fa.html

تحلیل معنایی فضای مقدس و فضای معنوی در خانه مسلمانان از منظر اسلام
فرنوش غفاری1 ، حافظه پوردهقان1 ، اسماعیل شیعه2 ، سید حسین نصر3 ، مهدی خاکزند*2
1- گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی ، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
2- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران.
3- گروه مطالعات اسلامی، دانشگاه جرج واشنگتن، واشنگتن، امریکا.
چکیده:   (206 مشاهده)
مفهوم تقدس فراتر از مفهوم مقدساتی است که به رسمیت شناخته شده‌­اند. بسیاری از فضاهای مقدس صرفا برای عبادت مورد استفاده قرار نمی­‌گیرند، از این‌رو نیاز به درک تنوع در فضاهای مقدس، از جمله از نظر نحوه استفاده از آن‌ها وجود دارد. از دیدگاه بسیاری از ادیان و آیین­‌های سنتی از جمله اسلام هیچ تفاوت ذاتی در محیط برساخته از جهت امر قدسی و غیر قدسی وجود نداردمفهوم تقدس فراتر از مفهوم مقدساتی است که به رسمیت شناخته شده­اند. بسیاری از فضاهای مقدس صرفا برای عبادت مورد استفاده قرار نمی­گیرند، از اینرو نیاز به درک تنوع در فضاهای مقدس، از جمله از نظر نحوه استفاده از آنها وجود دارد. از دیدگاه بسیاری از ادیان و آیین­های سنتی از جمله اسلام هیچ تفاوت ذاتی در محیط برساخته از جهت امر قدسی و غیر قدسی وجود ندارد؛ بدین سبب خانه می­تواند مفهومی باشد که به مانند فضایی مقدس عمل کند. از سویی تمرکز مشترک فضای مقدس و فضای معنوی بر امر متعالی سبب گردیده، در برخی از مفاهیم ادبی این دو عبارت در کنار یا به جای یکدیگر به کار روند. این در حالی است که فضای مقدس و فضای معنوی شامل برخی مفاهیم متمایز از یکدیگر می­باشند که این امر ما را ملزم می­دارد در درک مفهوم تقدس در فضای خانه، جایگاه معنایی هر یک از این دو عبارت و نسبت میان آنها مورد بررسی قرار گیرد. از اینرو در این مقاله برای روشن شدن مفهوم «فضای مقدس» در خانه­های مسلمانان به دو مساله پرداخته می­شود، اول آنکه، اگرچه از منظر اسلام فضای مقدس مفهومی است که تنها متعلق به اماکن مذهبی نمی­باشد اما، چه تفاوتی­هایی می­تواند در مفهوم فضای مقدس در اماکن مقدس مذهبی با مفهوم فضای مقدس در خانه وجود داشته باشد؟ و دوم هر چند «فضای مقدس» و «فضای معنوی» دو عبارتی است که مکمل یکدیگرند اما دارای مفاهیمی متمایز می­باشند، لذا این سوال مطرح است که، چه نسبت مفهومی میان فضای مقدس و فضای معنوی در خانه­های مسلمانان برقرار است؟ این مقاله دارای رویکردی کیفی و بر پایه روش تفسیری-تاریخی می­باشد. داده­ها مبتنی بر مستندات، بحث­های تقسیری و مصداقی و فیش برداری، گردآوری و با استفاده از استدلال استقرایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند. همچنین شواهدی در ارتباط با موضوع، مورد بررسی قرار گرفته و پس از تفسیر، نتایج تفسیرها استدلال، و در نهایت خروجی مشخصی ارائه می‌شود. نتایج این مقاله نشان می­دهد فضای مقدس در خانه و اماکن مقدس مذهبی از مفاهیم و قوانین متفاوتی پیروی می­کنند که بخشی از این تفاوت­ها  در «ثابت و مشروط بودن فضای مقدس»،  «نسبت میان فضای مقدس و رفتار»، و «نسبت میان فضای مقدس و فضای معنوی» قابل مشاهده است. از سویی فضای مقدس و فضای معنوی در خانه دارای نوعی رابطه علی با یکدیگر می­باشند، که در این رابطه فضای معنوی پیش زمینه فضای مقدس و فضای مقدس معلول رفتاری است که در نتیجه معنویت درون فردی تجلی می­یابد. ؛ بدین سبب خانه می‌­تواند مفهومی باشد که به مانند فضایی مقدس عمل کند. از سویی تمرکز مشترک فضای مقدس و فضای معنوی بر امر متعالی سبب گردیده، در برخی از مفاهیم ادبی این دو عبارت در کنار یا به جای یکدیگر به کار روند. این در حالی است که فضای مقدس و فضای معنوی شامل برخی مفاهیم متمایز از یکدیگر می­‌باشند که این امر ما را ملزم می­‌دارد در درک مفهوم تقدس در فضای خانه، جایگاه معنایی هر یک از این دو عبارت و نسبت میان آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد. از این‌رو در این مقاله برای روشن شدن مفهوم «فضای مقدس» در خانه­‌های مسلمانان به دو مساله پرداخته می‌شود، اول آنکه، اگرچه از منظر اسلام فضای مقدس مفهومی است که تنها متعلق به اماکن مذهبی نمی­‌باشد اما، چه تفاوت‌هایی می­‌تواند در مفهوم فضای مقدس در اماکن مقدس مذهبی با مفهوم فضای مقدس در خانه وجود داشته باشد؟ و دوم هر چند «فضای مقدس» و «فضای معنوی» دو عبارتی است که مکمل یکدیگرند اما دارای مفاهیمی متمایز می­باشند، لذا این سوال مطرح است که، چه نسبت مفهومی میان فضای مقدس و فضای معنوی در خانه­‌های مسلمانان برقرار است؟ این مقاله دارای رویکردی کیفی و بر پایه روش تفسیری-تاریخی می‌­باشد. داده‌­ها مبتنی بر مستندات، بحث­‌های تقسیری و مصداقی و فیش برداری، گردآوری و با استفاده از استدلال استقرایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌­اند. هم‌چنین شواهدی در ارتباط با موضوع، مورد بررسی قرار گرفته و پس از تفسیر، نتایج تفسیرها استدلال، و در نهایت خروجی مشخصی ارائه می‌شود. نتایج این مقاله نشان می‌­دهد فضای مقدس در خانه و اماکن مقدس مذهبی از مفاهیم و قوانین متفاوتی پیروی می‌­کنند که بخشی از این تفاوت­‌ها  در «ثابت و مشروط بودن فضای مقدس»،  «نسبت میان فضای مقدس و رفتار»، و «نسبت میان فضای مقدس و فضای معنوی» قابل مشاهده است. از سویی فضای مقدس و فضای معنوی در خانه دارای نوعی رابطه علی با یکدیگر می‌­باشند، که در این رابطه فضای معنوی پیش زمینه فضای مقدس و فضای مقدس معلول رفتاری است که در نتیجه معنویت درون فردی تجلی می­یابد.
واژه‌های کلیدی: فضای مقدس، فضای معنوی، خانه مسلمانان
     
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: جايگاه حکمت نظری و عملی اسلام در معماری و شهرسازی
دریافت: 1403/8/28 | پذیرش: 1403/12/15 | انتشار: 1404/3/19
فهرست منابع
1. ازگلی، م، 1391. درآمدی بر گونه شناسی و تعریف تعالی منابع انسانی در برخی از مکتب های بشری، فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه امام حسین (ع)، تهران.
2. پورمند، ح، طباطبایی، ف، 1394. الگوی پنهان حاکم بر نظام استقرار فضایی در مسکن ایرانی- اسالمی (بررسی موردی خانه رسولیان یزد(، فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی.
3. حمزه نژاد، م، دشتی، م، 1395، بررسی خانه های سنتی ایرانی از منظر پدیدارشناسان و سنت گرایان معنوی، نقش جهان.
4. حمیدیه، ب، 1396، نسبت مفهومی معنویت و دین، پژوهشنامه ادیان، شماره 22.
5. خدادادی، ح، خدری، ح، صادقی، ا، رضایی، م، 1401، عینیت امر متعالی بر پایه دو مولفه نیاز درونی و تجربه بیرونی در اندیشه نورمن گیسلر، پژوهشنامه فلسفه دین.
6. طریحی، ف، 1375، مجمع البحرین، انتشارات مرتضوی، تهران، ، ج 4.
7. گیسلر، ن، 1391، فلسفه دین، ترجمه حمید رضا آیت اللهی، انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران.
8. نصر، ح، 1386. اسلام سنتی در دنیای متجدد، ترجمه محمد صالحی، دفتر پژوهش و نشر سهروردی، تهران.
9. نصر، ح ، 1389.هنر و معنویت اسلامی، ترجمه وحید قاسمیان، حکمت، تهران.
10. Ammerman, N. T. 2007. Everyday Religion: Observing Modern Religious Lives. Oxford: Oxford Scholarship Online. [DOI:10.1093/acprof:oso/9780195305418.001.0001]
11. Ammerman, N. T. 2014. Spiritual but Not Religious? Beyond Binary Choices in the Study of Religion. Journal for the Scientific Study of Religion. 52 (2): [page range]. [DOI:10.1111/jssr.12024]
12. Bhardwaj, S. M. 1973. Hindu Places of Pilgrimage in India: A Study in Cultural Geography. Berkeley: University of California Press.
13. Binte Abdullah Sani, H. 2015. Corporeal Poetics of Sacred Space: An Ethnography of Jum'ah in a Chapel. Space & Culture. 18: 298-310. [DOI:10.1177/1206331215579750]
14. Burckhardt, T. 1987. A Living Islamic City: Fez and Its Preservation. London: Islamic Texts Society.
15. Chidester, D. and Linenthal, E. T. 1995. American Sacred Space. Bloomington: Indiana University Press. [DOI:10.2979/1093.0]
16. Chiranthanut, C. 2020. Inherent Wisdoms and the Roles of Sacred Spaces in Spatial Organization of Vernacular Houses. Paper presented at the International Conference, Valencia, Spain, 9-12.
17. Durkheim, É. 1912. The Elementary Forms of Religious Life. Glencoe, IL: The Free Press.
18. Dündar, M. 2012. Concept of 'Sacred Space' in Traditional Turkish Architecture. Paper presented at the 2nd International Conference on Archi-Cultural Translations through the Silk Road, Mukogawa Women's University. Nishinomiya. Japan.
19. Geisler, N. 2012. Philosophy of Religion. Grand Rapids, MI: Baker Academic.
20. Gross, Z. 2006. Spirituality, Contemporary Approaches to Defining. In Encyclopedia of Religious and Spiritual Development. Edited by Elizabeth M. Dowling and W. George Scarlett, 315-317. London: Sage Publications.
21. El Guindi, F. 1999. Veil: Modesty, Privacy and Resistance. London: Bloomsbury Academic. [DOI:10.2752/9781847888969]
22. Eliade, M. 1959. The Sacred and the Profane: The Nature of Religion. New York: Harcourt, Brace & World.
23. Eliade, M. 1958. Yoga: Immortality and Freedom. Princeton, NJ: Princeton University Press.
24. Hakim, B. S. 1986. Arabic-Islamic Cities: Building and Planning Principles. London: KPI.
25. Hamidieh, B., 2017, Conceptual relationship between spirituality and religion, Journal of Religions.
26. Hamzenejad M, Dashti M. (2016), Iranian traditional houses from the perspective of phenomenologists and moral traditionalists. Naqshejahan.
27. Hassner, R. E. 2009. War on Sacred Grounds. Ithaca, NY: Cornell University Press.
28. Heelas, P. 2005. The Spiritual Revolution: Why religion is giving way to spirituality. Oxford: Blackwell Publishing.
29. Siwi, H., 2020. Preserving social sustainability through the demarcation of sacred spaces in Muslim homes. pp. 133-143. [DOI:10.14716/ijtech.v11i1.3764]
30. Hill, P. C., et al. 2000. Conceptualizing Religion and Spirituality: Points of Commonality, Points of Departure. Journal for the Theory of Social Behavior. [DOI:10.1111/1468-5914.00119]
31. Jung, C. G. 1964. Man and His Symbols. New York: Doubleday.
32. Jones, L. 2020. Organized Religion and Individual Spirituality: A Study of Dichotomy. International Journal of Religious Studies. 34 (2).
33. Johnson, L. 2019. The Role of Rituals in Islamic Spirituality. Islamic Culture Journal.
34. Khodadadi, H, Khedri, G, Sadeghi, A, Rezaei, M, 2021, The Objectivity of the "Transcendent" Based on the Two Components of "Inner Need" and "External Experience" in the Thought of Norman L. Geisler, Philosophy of Religion Research.
35. Koppman, P. 2008. Excellence: What Is It? Whose Job Is It? IRA, ARF Cosponsored Session. Yearbook of the American Reading Forum.
36. Knott, K. 2005. The Location of Religion: A Spatial Analysis. Sheffield: Equinox.
37. Kong, L. 2001. Mapping 'New' Geographies of Religion: Politics and Poetics in Modernity. Progress in Human Geography. 25: [page range]. [DOI:10.1191/030913201678580485]
38. Lamont, M., and Molnár, V. 2002. The Study of Boundaries in the Social Sciences. Annual Review of Sociology 28 (1): [page range]. [DOI:10.1146/annurev.soc.28.110601.141107]
39. Lewis, E. 2004. Posture as a Metaphor for Biblical Spirituality. In The Destructive Power of Religion: Violence in Judaism, Christianity and Islam. edited by J. Ellens, vol. 4, 213-226. Westport, CT: Greenwood Press.
40. Maslow, A. H. 1964. Religions, Values, and Peak Experiences. Columbus, OH: Ohio State University Press.
41. V cf- Mazumdar, S., and Mazumdar, S. 2004. Religion and Place Attachment: A Study of Sacred Places. Journal of Environmental Psychology. 24 (3): [page range]. [DOI:10.1016/j.jenvp.2004.08.005]
42. Mazumdar, S., and Mazumdar, S. 1993. Sacred Space and Place Attachment. Environmental Sociology. [DOI:10.1016/S0272-4944(05)80175-6]
43. Mohd Amin, W. M. A., Ahmad, M., and Abdul Rahim, A. 2018. Islamic Spirituality and Its Impact on Life as a Muslim. AL-ITQAN: Journal of Islamic Sciences and Comparative Studies. 2 (1): [page range].
44. Nasr, H. 2007. Traditional Islam in the Modern World. London: Kegan Paul International.
45. Nasr, H. 2010. Islamic Art and Spirituality. Cambridge: Islamic Texts Society
46. Nelson, James M. 2009. Psychology, Religion and Spirituality. New York: Springer. [DOI:10.1007/978-0-387-87573-6]
47. Omer, Spahic. 2009. Some Lessons from the Holy Qur'an on Housing. Al-Shajarah. 14 (1): [page range].
48. Ozgholi, M. 2012. An Introduction to the Typology and Definition of Human Resource Excellence in Some Humanistic Schools Tehran: Human Resource Management Research.
49. Petersen, A. 2002. Dictionary of Islamic Architecture. London: Routledge. [DOI:10.4324/9780203203873]
50. Pourmand, H, Tabatabaei, F. (2016). The Latent Pattern of Spatial Arrangement in Iranian-Islamic Houses, (Case study of Rasoulian House, Yazd). JRIA.
51. Roehlkepartain, E., Benson, P., King, P., and Wagener, L. 2006. Spiritual Development in Childhood and Adolescence: Moving to the Scientific Mainstream. In The Handbook of Spiritual Development in Childhood and Adolescence. Edited by E. Roehlkepartain, P. King, L. Wagener, and P. Benson, 35-47. Thousand Oaks, CA: Sage. [DOI:10.4135/9781412976657]
52. Roof, W. C. 1999. Spiritual Marketplace: Baby Boomers and the Remaking of American Religion. Princeton, NJ: Princeton University Press.
53. Selengut, C. 1996. Sacred Fury: Understanding Religious Violence. Lanham, MD: Rowman Altamira.
54. Schneiders, S. M. 1998. The Study of Christian Spirituality: Contours and Dynamics of a Discipline. Christian Spirituality Bulletin. 6 (1).
55. Sheldrake, P. 2007. A Brief History of Spirituality. Malden, MA: Wiley-Blackwell.
56. Silberman, I. 2005. Religion as a Cultural System: The Interplay between Religion and Society. Anthropological Quarterly. 78 (2).
57. Smith, J., and Roeser, R. 2019. Spirituality, Religion, and Positive Youth Development. Adolescent Research Review. 4 (1).
58. Takahashi, M., and Ide, S. 2003. Implicit Theories of Spirituality across Three Generations: A Crosscultural Comparison in the U.S. and Japan. Journal of Religious Gerontology. 15 (4). [DOI:10.1300/J078v15n04_03]
59. Tarehi, F. 1996. Majma' al-Bahrain. Vol. 4. Tehran: Mortezaei.
60. Thielmann, J. 2012. Competing Space, Contested Places: Muslim Struggles for Place, Space, and Recognition at a German University. In Prayer in the City: The Making of Muslim Sacred Places and Urban Life. Edited by P. A. Despalt and D. E. Schulz, 213-227. London: Transaction. [DOI:10.1515/transcript.9783839419458.171]
61. Tillich, P. 1951. Systematic Theology. Vol. 1. Chicago: University of Chicago Press.
62. Tuan, Y.-F. 1976. Space and Place: The Perspective of Experience. Minneapolis: University of Minnesota Press.
63. Tessler, M. 2009. A History of the Israeli-Palestinian Conflict. Bloomington, IN: Indiana University Press. [DOI:10.2307/j.ctt1d10hf6]
64. Turner, V. 1969. The Ritual Process: Structure and Anti-Structure. London: Aldine Transaction.
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله پژوهش های معماری اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Journal of Researches in Islamic Architecture

Designed & Developed by : Yektaweb