دوره 13، شماره 2 - ( 3-1404 )
جلد 13 شماره 2 صفحات 0-0 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hossein Poornader M. (2025). Analyzing the proportions in the dimensions of the two main physical components of samples of traditional baths for Qajar period in Qazvin city. JRIA. 13(2),
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1763-fa.html
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1763-fa.html
حسین پورنادر ماریا. واکاوی تناسبات موجود در ابعاد دو جزء اصلی کالبدی نمونه‌هایی از گرمابه‌های دوران قاجار شهر قزوین پژوهش‌هاي معماري اسلامي 1404; 13 (2)
گروه معماری و شهرسازی، دانشگاه ملی مهارت، تهران، ایران.
چکیده: (57 مشاهده)
معماری دوره‌های گذشته ایران، همیشه بر اساس به‌کارگیری قوانین و اصول هندسی انجام می‌شده است و همین امر، عامل اصلی غنی بودن ترسیمات و دقت در ساخت بناها به‌شمار می‌رود. بهعبارت دیگر آگاهی از قواعد ریاضی و ترسیمات هندسی بر پایه ریاضیات همواره از وظایف اصلی معماران گذشته به‌حساب می‌آمده است. موضوعی که در معماری امروز ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته و اصول و مفاهیم سنتی معماری از جمله قوانین هندسی و تناسبات به فراموشی سپرده شده و حضور آن در بناهای معاصر کشور به‌صورت چشم‌گیری کمتر شده است. در میان گونهه‌ای متعدد معماری ایران، گرمابه‌ها یکی از بناهای مهم شهری محسوب می‌شدند که همواره در طراحی و ساخت آنها ازنظر ایستائی، تنظیم شرایط محیطی، زیبائی و کارآئی توجه ویژهای صورت می‌گرفته است. باتوجه به تعدد گرمابه‌ها در دوره قاجار در شهر قزوین و نیز تنوعی که در ساختار آنها وجود دارد، سوالات اصلی در این زمینه مطرح می‌گردد که از نظر شکلی، کدامیک از اشکال هندسی غالب در معماری ایرانی جهت طراحی اجزای اصلی کالبدی این گرمابه‌ها استفاده شده است؟ و نیز در طراحی اجزای اصلی کالبدی گرمابه‌های مذکور، از نظر ابعاد و اندازه، تناسبات خاصی رعایت گشته است؟ هدف کلی از این پژوهش، کشف نظام هندسی حاکم بر طراحی دو جزء اصلی کالبدی این بناها است. بهعبارت دیگر اهداف این پژوهش بررسی اجزای اصلی کالبدی نمونههای منتخب از نظر شکل و فرم آنها و همچنین دستهبندیشان از نظر الگوی ساختاری و نیز استخراج نظام هندسی، شکلی و ابعادی در اجزای نام‌برده در این گرمابه‌هاست. این پژوهش از نوع کمی و کیفی بوده و بر پایه روش‌های تفسیری-تاریخی، پیمایشی و استدلال منطقی به تحلیل نظام‌های معماری و تناسبات ابعادی در سربینه و گرمخانه، به‌عنوان دو جزء اصلی این بناها در نُه گرمابه دوره قاجار شهر قزوین پرداخته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند که در طراحی و ساخت دو جزء اصلی گرمابه‌های مذکور از نظام‌های معماری و تناسبات هندسی مختلفی با فراوانی‌های متفاوت استفاده شده است. از این یافته‌ها می‌توان نتیجه گرفت تناسب 3√ با کمترین فراوانی، تنها در نسبت طول به عرض پلان گرمخانه یک گرمابه رعایت شده است و الگوی تناسباتی غالب با بیشترین فراوانی، در طراحی و ساخت این اجزا، تناسب مربع یعنی وجود نسبت 1، بین طول و عرض فضاهای مذکور بوده است.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
مطالعات موضوعی در معماری و شهرسازی اسلامی (مانند ايده های فضائی- هندسی، نمادها، آرايه ها، احجام و غیره)
دریافت: 1403/5/9 | پذیرش: 1404/1/23 | انتشار: 1404/3/19
دریافت: 1403/5/9 | پذیرش: 1404/1/23 | انتشار: 1404/3/19
فهرست منابع
1. اکبری، پریوش.1391. حمام حاج محمدرحیم قزوین و جایگاه آن در میان حمام‌های عمومی این شهر در دوره قاجار، نامه باستان‌شناسی، 3 (2): 115-130.
2. اکبری، پریوش. 1397. حمام در ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
3. اکبری، پریوش، هایده، لاله، و علی، شجاعی اصفهانی. 1390. حمام حاج میر حسن؛ گرمابه‌ای از اوایل دوره قاجار. مجله مطالعات باستان شناسی. 3 (2): 193-217.
4. آشاوهیشتان، اِمید. 1376. روایت اِمید آشاوهیشتان. تدوین، آوانویسی و ترجمه از متن پهلوی نزهت صفای اصفهانی. تهران: مرکز.
5. بلیلان، لیدا، و سعید، حسن پور لمر. 1398. الگوهای هندسی و تناسبات طلایی، زبان مشترک معماری و هنر در روستای تاریخی ابیانه. معماری اقلیم گرم و خشک، 7(9): 45-68.
6. بمانیان، محمدرضا، پرهام، بقایی، و هانیه، اخوت. ۱۳83. کاربرد هندسه و تناسبات در معماری. تهران: هله- طحان.
7. پوراحمدی، مجتبی، مجتبی، یوسفی، و مهدی، سهرابی. 1390. نسبت طول به عرض حیاط و اتاق‌ها در خانه-های سنتی یزد: آزمونی برای نظر استاد پیرنیا درباره مستطیل طلایی ایرانی. هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، 3 (47): 77-69.
8. پیرنیا، محمد کریم. 1372. آشنایی با معماری اسلامی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
9. پیرنیا، محمد کریم. 1374. آشنایی با معماری اسلامی ایران. ساختمان‌های درون‌شهری و برون‌شهری. تدوین غلامحسین معماریان. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
10. تیموری، سیاوش. ۱۳94. تناسب در معماری. تهران: نشر فکرنو.
11. جوادی نوده، مهسا، آزاده، شاهچراغی، و علیرضا، عندلیب، 1401. بررسی تناسبات طلایی و اصول هندسی برگرفته از طبیعت در اجزای کالبدی خانه‌های تاریخی (مطالعه موردی: خانه‌های قاجاری اردبیل). باغ نظر. 19 (110): 35-48.
12. ذاکری، سید محمد حسین، آرزو، قهرمانی، درسا، شهنازی، و اسماعیل، حمزه‌خانی. 1395. آزمون دو نظریه پیمون و مستطیل طلایی ایرانی در خانه‌های دوره قاجار شیراز. پژوهش‌های معماری اسلامی .4 (1): 16-28.
13. روشن، مجتبی، و بهرام، آجورلو. 1397. بازاندیشی تحلیلی ساختار معروف به گرمابه ایلخانی ربع رشیدی تبریز. باغ نظر. 15 (68): 5-14.
14. زارعی، هانی، فاطمه، وحیدی، و مهدی، رازانی. 1396. تحلیل ویژگی‌های معماری و فضایی حمام‌های قاجاری در اقلیم فارس. نشریه معماری اقلیم گرم و خشک. 5 (5): 1-19.
15. سهرابی، سپیده، علی، عسگری، و ثمین، غفاری. 1402. عملکرد حرارتی هندسه داخلی گرمخانه و سربینه حمام‌ها در اقلیم‌گرم و‌خشک ایران. مطالعات میان رشته ای معماری ایران. 2 (3): 21-37.
16. صابی، ابوالحسن هلال بن محسن. 1346. رسوم دارالخلافه. تصحیح و حواشی: میخائیل عواد. ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
17. طبری، محمدبن جریر. 1352. تاریخ طبری (تاریخ الرسل و الملوک). ج1. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
18. طبسی، محسن، مجتبی، انصاری، محمود، طاووسی، و فرهاد، فخار تهرانی. 1386. بازشناسی ویژگی‌های کالبدی گرمابه‌های ایران در دوره صفوی. نشریه هنرهای زیبا. 29: 49-58.
19. عسگری، نصرالله. 1392. ساخت معماری و کارکرد اجتماعی - فرهنگی حمام صفا در شهر قزوین. جغرافیا (فصلنامه علمی - پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران). 12 (42): 277-294.
20. فرشچی، حمیدرضا، و مرتضی، مجیدی. 1400. بررسی نظام معماری و تناسبات هندسی حیاط مرکزی و جداره‌های آن در خانه‌های تاریخی کاشان (مورد مطالعه: ده خانه تاریخی دوره قاجار شهر کاشان). نشریه فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. 6 (2): 94-112.
21. فقیهی، علی اصغر. 1357. آل بویه و اوضاع زمان ایشان با نموداری از زندگی مردم در آن عصر. تهران: صبا.
22. فلور، ویلم. 1386. سلامت مردم در ایران قاجار. ترجمه ایرج نبی‌پور. بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی.
23. قبادیان، وحید ۱385. بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
24. کاظمی شیشوان، مهروش، و مهسا، بایبوردی. 1398. نقش آیین گذار در ساختار کالبدی حمام‌های عمومی ایران. باغ نظر. 16 (79): 39-50.
25. گیرشمن، رومن. 1373. چغازنبیل. ترجمه اصغر کریمی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
26. ناصری، حسین، کوروش، عطاریان، و زهرا، امینی فارسانی. 1401. بررسی نظریه‌های سیستم تنظیم تناسبات در خانه‌های دوره قاجار خرم‌آباد. دو فصلنامه اندیشه معماری، 6 (11): 73-88.
27. نجفقلی پورکلانتری، نسیم، ایرج، اعتصام، و فرح، حبیب. ۱۳96. بررسی هندسه و تناسبات طلائی در معماری ایران نمونه مطالعاتی خانه‌های سنتی شهر تبریز. مدیریت شهری و روستایی (46): 477-491.
28. نقره‌کار، عبدالحمید. 1387. درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی. تهران: شرکت طرح و نشر پیام سیما: وزارت مسکن و شهرسازی، دفتر معماری و طراحی شهری:.
29. Akbari, Parivash. 2017. Bathroom in Iran. Tehran: Cultural Research Office.
30. Akbari, P. (2013). Haj Mohammad Rahim Bathhouse of Qazvin and Its Role Among the Public Bathhouses of the City During the Qajar Period. Pazhoheshha-Ye Bastan shenasi Iran, 2(3), 115-130.
31. Akbari, P. , Laleh, H. and Shojaee Esfahani, A. (2012). The Bathhouse of Haj Mir-Hassan Qazvin, a Bath from Early Qajar Era. Journal of Archaeological Studies, 3(2), 193-219.
32. Asawahistan, Emit. 1997. Narration of Emit Asawahistan. Edited, transliterated and translated from the Pahlavi text of Safa- Isfehani, Nozhat. Tehran: Center.
33. Asgari, Nasrollah. (2014). Review of Architectural, Social, and Cultural Function of "Safa" Bathhouse in Qazvin. Geography, 12(42), 277-294. SID. https://sid.ir/paper/150343/en
34. Balilan, L. and Hasanpour Lomer, S. (2019). Geometric patterns and Golden proportion common language of architecture and art in the Abyaneh village. Journal of Architecture in Hot and Dry Climate, 7(9), 45-68.
35. Bemanian, Mohammadreza, Baghaei, Parham, and Okhovat, Hanieh. 2004. Application of geometry and proportions in architecture. Tehran: Helle-Tahan.
36. Faqihi, Ali Asghar. 1978. Aal Bouyeh and the situation of their time with a diagram of people's life in that era. Tehran: Saba.
37. Farshchi H, Majidi M. Investigation of The Architectural System and Geometric Proportions of the Central Courtyard and Its Walls in The Historical Houses of Kashan (Case Study: Ten Historical Houses of the Qajar Period in Kashan). CIAUJ 2021; 6 (2) :95-112 [DOI:10.52547/ciauj.6.2.95]
38. URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-321-en.html
39. Flore, Willem. 2016. People's health in Qajar Iran. Translated by Iraj, Nabipour. Bushehr: University of Medical Sciences and Health Services.
40. Ghobadian, Vahid. 2006. Climatic study of Iran's traditional buildings. Tehran: Tehran University Press.
41. Ghobadian, Vahid. 2009. Sustainable Traditional Buildings of Iran: A Climatic Analysis. Islamic Azad University.
42. Girshman, Roman. 1994. Choghazanbil. Translated by Asghar, Karimi. Tehran: Iran's Cultural Heritage Organization.
43. Javadi nodeh, M. , Shahcheraghi, A. and Andalib, A. (2022). An Investigation of the Golden Proportions and Geometric Principles Derived from Nature in the Structural Components of the Traditional Houses (Case Study: Qajar Houses in Ardabil). The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 19(110), 35-48. doi: 10.22034/bagh.2022.295674.4973
44. Kazemi Shishavan, M. and Bybordi, M. (2019). The Role of Rite of Passage in Physical Structure of Iran's Public Baths. The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 16(79), 39-50. doi: 10.22034/bagh.2019.136094.3636
45. Mahdizadeh, Fatemeh, Farhad, Tehrani, and Nima, Valibeig. 2011. Applying the Hanjar Triangles in the Mathematical Calculation, Implementation and Enforcement of Traditional Iranian Architecture. Restoration and Architecture of Iran (1): 26-26. https://www.researchgate.net/publication/337870140_Applying_the_Hanjar_Triangles_in_the_Mathematical_Calculation_Implementation_and_Enforcement_of_Traditional_Iranian_Architecture
46. Najafgholipour Kalantari, Nasim, Etessam, Iraj, & Habib, Farah. (2017). Check in architectural geometry and proportions of the golden Iran (Case Study: Tabriz traditional houses). International Journal of Urban and Rural Management 2017; 16 (46) :477-491 URL: http://ijurm.imo.org.ir/article-1-1541-fa.html
47. Naseri, H. , Attarian, K. and Amini Farsani, Z. (2022). Investigation the theory of proportions adjustment system in historical houses of Qajar period in Khorramabad. Journal of Architectural Thought, 6(11), 73-88. doi: 10.30479/at.2022.11167.1260
48. Noghrekaar, Abdul Hamid. 2008. Introduction to Islamic identity in architecture and urban planning. Tehran: Payame Sima Design and Publishing Company: Ministry of Housing and Urban Development, Office of Architecture and Urban Design.
49. Pirnia, Mohammad Karim. 1993. Introduction to Islamic architecture of Iran. Tehran: Publications of Iran University of Science and Technology.
50. Pirnia, Mohammad Karim. 1995 Introduction to Islamic architecture of Iran. Inner city and outer city buildings. Edited by Memarian, Gholamhossein. Tehran: Publications of Iran University of Science and Technology.
51. Pour Ahmadi, M. , Yousefi, M. and Sohrabi, M. (2011). The Ratio of Length to Width in the Main Spaces of Traditional Houses of Yazd: A test for Pirnia's Statement on Iranian Golden Rectangle. Journal of Fine Arts: Architecture & Urban Planning, 3(47), 69-79.
52. Roshan, M. and Ajorloo, B. (2019). The Analytical Revisiting of the Structure Known as Ilkhanid Bathhouse in Rab'e Rashidi, Tabriz. The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 15(68), 5-14. doi: 10.22034/bagh.2019.81653
53. Saabi, Abolhassan Helal ibne Mohsen. 1967. Dar al-Khilafah customs. Proofreading: Mikhail, Owad. Translated by Mohammad Reza, Shafi'i Kadkani. Tehran: Iran Culture Foundation.
54. Sohrabi, S. , Asgari, A. and Ghafari, S. (2023). Thermal performance of the internal geometry of the apodyterium (garmkhaneh) and tepidarium (sarbineh) of Bathhouses in Hot and Arid Climate in Iran. Interdisciplinary Studies of Iranian Architecture, 2(3), 21-37. doi: 10.22133/isia.2023.385969.1042
55. Tabari, Mohammad ibne Jarir. 1973. Tabari History (History of Rosol and Al-Muluk). vol1. Translated by Abolghasem, Payandeh. Tehran: Iran Culture Foundation.
56. Tabasi, M., Ansari, M., Tavousi, M., & Fakhar Tehrani, F.. (2007). the Recognition of the Iranian Bath Houses' Formal Specifictions in the Safavid Period. Honar-Ha-Ye-Ziba, -(29), 49-58. SID. https://sid.ir/paper/5777/en
57. Teimouri, Siavash. 2015. Proportion in architecture. Tehran: Fekreno Publishing.
58. Zairi, H. , Vahidi, F. and Razani, M. (2017). Analysis of the Architectural Features of Qajarian Bathhouses in Fars Province, Iran. Journal of Architecture in Hot and Dry Climate, 5(5), 1-19. doi: 10.29252/smb.5.5.1 [DOI:10.29252/smb.5.5.1]
59. Zakeri S M H, Ghahramani A, Shahnazi D, Bazyar hamze khanie E. (2016). Module and Iranian Golden Rectangle Theory in Historical Houses of Qajar Era in Shiraz City. JRIA. 4(1), 16-28. URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-426-en.html
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
