دوره 11، شماره 3 - ( 6-1402 )
جلد 11 شماره 3 صفحات 87-63 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
haddadeadel F, mohammad moradi A, alalhesabi M. The foundations of the Islamic idea of place-making, the basis of participation in the regeneration of the historical context
Case study: Odlajan neighborhood. JRIA 2023; 11 (3) :63-87
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1636-fa.html
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1636-fa.html
حدادعادل فاطمه، محمد مرادی اصغر، علی الحسابی مهران. مبانی اندیشه اسلامیِ مکانسازی مشارکت‌مبنا در بازآفرینی بافت تاریخی؛ نمونه مطالعاتی: محله عودلاجان. پژوهش‌هاي معماري اسلامي. 1402; 11 (3) :63-87
دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران.
چکیده: (1155 مشاهده)
شهرسازی اسلامی-ایرانی، از مهم‌ترین موضوعات و دغدغه اندیشمندانی است که بناها و فضاهای شهر را مکانی در راستای سلوک انسانی و تعالی روحی و معنوی او می‌دانند و به ویژگی‌های کالبدی شهر مطلوب از منظر اسلام می‌پردازند. با توجه به آموزه‌های جامع دین مبین اسلام در آرمانشهر وعده داده‌شده به اهل صالح زمین و بیان ویژگی‌های آن، مستفاد می‌گردد که انسان با خصلت مدنی بالطبع خود، از طریق شهرسازی مشارکت‌طلب به آرامش خواهد رسید و یکی از خصوصیات مهم فضای عمومی صالح، مشارکت‌طلبی می‌باشد. بحران هویتی ناشی از آسیب به بافتهای تاریخی موجب تضعیف حس وابستگی انسان به محیط و خصلت مدنی بالطبع او و در نتیجه کاهش مشارکت اجتماعی می‌شود که در این پژوهش، از مکانسازی متناسب با بافت تاریخی، به‌عنوان تسهیلگر در پروژه‌های بازآفرینی استفاده می‌شود تا در جهت نیل به آرمانشهر اسلامی گام برداشته شود. در این مقاله با بررسی معیارهای کالبدی مورد نظر اسلام در زمینه بازآفرینی بافتهای تاریخی، در محله تاریخی عودلاجان تهران به‌عنوان یک نمونه مطالعاتی که اقدامات بازآفرینی در آن انجام شده و حضور مردم در بافت بعد از اقدامات کمرنگ بوده است؛ با هدف بررسی و مطالعه ارتباط بین شاخص‌های «مکانسازی مشارکت‌مبنا در بازآفرینی بافتهای تاریخی» به‌عنوان عامل ایجاد «دلبستگی‌مکانی» و «مشارکت‌طلبی» با‌استفاده از پژوهش آمیخته (کمی و کیفی) به روش توصیفی-تحلیلی مبتنی بر روش‌های تحلیل محتوای اسناد کتابخانه‌ای و پیمایش مقطعی‌کمی (پرسش از کارشناسان و مردم محله عودلاجان) و کیفی (مشاهدات نظام‌مند کارشناسی از بافت)، به بررسی مبانی اندیشه اسلامیِ مکانسازی مشارکت‌مبنا در بازآفرینی بافتهای تاریخی پرداخته‌است. تجزیه و تحلیل داده‌ها با روش آمار توصیفی و استنباطی بوده که نرمالیتی داده‌ها با آزمون کلموگروف‌اسمیرنف و آزمون فرضیه‌ها با ضریب همبستگی اسپیرمن و معادلات ساختاری به‌روش PLS و مدل‌سازی با نرم‌افزار SmartPLS3 انجام‌شد. تأیید روایی توسط اساتید و پایایی با رسیدن به نقطه اشباع‌نظری و ضریب آلفای‌کرونباخ بررسی‌شد. پس‌از طی موفقیت‌آمیز تمامی آزمون‌های مدل‌ساختاری شامل ضرایب مسیر (بتا) و معناداری آن (T-Value)، شاخص ضریب‌تعیین (R2)، شاخص ارتباط پیش‌بین (Q2)، شاخص شدت تأثیر (F2) و شاخص هم‌خطی (VIF) برای دو گروه مردم بافت و کارشناسان خبره با اطمینان بالا تأیید و مدل‌سازی ارائه شد. سپس از طریق مشاهده نظام‌مند تک‌تک شاخص‌های پژوهش و تحلیل‌کیفی کارشناسانه، نتایج بررسی و تعمیم داده شد و مدل‌کلی ارائه گردید. بر اساس یافته‌های تحقیق، مشخص‌گردید فضاهای انسان‌مدار و مکان‌محور مقید به ارزش‌های دین مبین اسلام و اصالت‌های بافت تاریخی، از طریق مکانسازی مشارکت‌مبنا در بافت و افزایش مشارکت اجتماعی ناشی از آن در روند بازآفرینی، موجب حفظ بافت تاریخی و موجودیت ایرانی اسلامی آن و افزایش دلبستگی مکانی و مشارکت‌طلبی خواهد‌شد.
واژه‌های کلیدی: شهر ایرانی- اسلامی، خصلت مدنی بالطبع انسان، بازآفرینی بافتهای تاریخی، مکانسازی مشارکت‌مبنا.
نوع مطالعه: كاربردي |
موضوع مقاله:
اصول راهبردی و راهکارهای عملی در معماری و شهرسازی اسلامی
دریافت: 1401/7/10 | پذیرش: 1401/12/20 | انتشار: 1402/6/27
دریافت: 1401/7/10 | پذیرش: 1401/12/20 | انتشار: 1402/6/27
فهرست منابع
1. بازرگان، عباس؛ سرمد، زهره و الهه حجازی 1388، روش های پژوهش در علوم رفتاری، نشر آگه، تهران.
2. بمانیان، محمدرضا1393، معنا و مفهوم شناسی شهر ایرانی - اسلامی؛ مبانی نظری و مصداق ها، مجله علمی - پژوهشی شهر پایدار، دوره 1، شماره 1
3. بهزادفر، مصطفی و ارسلان طهماسبی 1392، شناسایی و ارزیابی مؤلفه های تأثیر گـذار بـر تعـاملات اجتماعی؛ تحکیم و توسعه روابط شهروندی در خیابانهای شهری (نمونه مورد مطالعـه: سـنندج)، مجله باغ نظر، س 10 ،ش 25 ،17-28.
4. پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث؛ کشاورز، مهناز. ۱۳۸۹: سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافتهای فرسوده شهری، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، ۱ (۱).
5. تکمیل همایون، ناصر، 1393، تاریخ اجتماعی و فرهنگی تهران: از آغاز تا دارالخلافه ناصری، جلد 1، دفتر پژوهشهای فرهنگی، تهران.
6. حبیبی، رعناسادات،1387، تصویرهای ذهنی و مفهوم مکان، نشریه علمی - پژوهشی هنرهای زیبا، شماره 35.
7. حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد؛ مشکینی، ابوالفضل 1386، بهسازی و نوسازی بافتهای کهن شهری، تهران، نشر انتخاب (دانشگاه کردستان و سازمان عمران و بهسازی شهری)، چاپ اول.
8. حسینی، سید هادی، باقریان، خدیجه، 1393، تحلیلی بر مؤلفه های سازنده کیفیت زندگی در شهر نوشهر، آمایش محیط، دوره 7، شماره 27، 55-78.
9. حیدر زاده، نادیا، 1390، اصول عمومی و رهنمود های طراحی شهری معطوف به فعالیت ها و اجراهای هنر در محله های فرهنگی، ارشد شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
10. شوای، فرانسواز 1375، شهرسازی؛ واقعیات و تخیلات، ترجمه سید محسن حبیبی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
11. طاهرخانی، حبیب الله، متوسلی، محمد مهدی 1385: مدیریت بافت تاریخی ایران (چالش ها و راهبردها)،فصلنامه مدیریت شهری، شماره 18، پاییز 1385، صفحه 107-96.
12. طبرسا، محمدعلی و حاجیها، هاله 1395، " خلق فضاهای با کیفیت شهری پیاده مدار با رویکرد مکان سازی (نمونه مطالعه: خیابان شهرداری تهران)"، فصلنامه پژوهش های نوین علوم جغرافیایی، شماره 2، صفحات 1 الی 22.
13. عارفی، مهیار 1396، کاوش در مفهوم مکانسازی نیازها، فرصت ها و دارایی ها، ترجمه: الهه پژوتن، دفتر پژوهش های فرهنگی، شرکت عمران و بهسازی شهری، تهران.
14. کاشی، حسین و بنیادی، ناصر 1394، "تبیین مدل هویت مکان - حس مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن نمونه موردی: پیاده راه شهر ری"، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره 18، شماره 3، صفحات 43 الی 52.
15. کلانتری خلیل آباد، حسین. پوراحمد، احمد 1384. فنون و تجارب برنامه ریزی مرمت بافت تاریخی شهرها. سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی. چاپ اول.
16. گروت، لیندا و دیوید وانگ 1388، روش پژوهش در معماری، چاپ سوم، ترجمه دکتر علیرضا عینی فر، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
17. محتشم امیری، سعیده،1400،نگاهی بر مفهوم مدنی بالطبع بودن انسان و تاثیر آن بر روند شهرنشینی،ششمین همایش ملی معماری و شهر پایدار،تهران.
18. محمد مرادی، اصغر1396: احیای بافت قدیم شهرها (مروری بر تجارب) (ارائه راهبردها و ضوابط برای حفاظت و احیای بافت قدیم شهرهای ایران)، نشر انتشارات دانشکاه تهران به سفارش معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی، تهران.
19. مدنی پور، علی 1379: طراحی فضای شهری؛ نگرشی بر فرآیندی اجتماعی مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی، انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران.
20. مطلبی، مسعود، نادری، محمد مهدی، 1388، بررسی تطبیقی مفهوم آرمانشهر در اندیشه سیاسی اسلام، ایران و غرب، مطالعات سیاسی، دوره 2، شماره 6، 125-146.
21. مطهری، مرتضی،1387، مجموعه آثار، ج 25، ص 249، تهران، صدرا.
22. مظفری، سید محمد،1399، فصلنامه الهیات و حقوق، زیر نظر لاریجانی، صادق، شماره 3.
23. معتمدی، محسن، 1381، جغرافیای تاریخی تهران، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
24. مهندسین مشاور باوند ،1389، طرح منظر شهری محله عودلاجان منطقه 12 تهران.
25. مهندسین مشاور نقش پیراوش، 1384: طرح راهبردی- ساختاری بافت قدیم تهران، گزارش منتشر نشده.
26. نصر، سید حسین1389، هنر و معنویت اسلامی، ترجمه رحیم قاسمیان، نشر حکمت.
27. نقره کار، حمید و مهران علی الحسابی1396: تحقق پذیری هویت در معماری و شهرسازی، انتشارات فکر نو، تهران.
28. نقی زاده، محمد1390، ریشه های شهر اسلامی در متون اسلامی، ماهنامه کتاب ماه هنر.
29. نوری، علی 1399: مشارکت مردمی؛ مفهوم و انواع، جامعه شناسان جوان، 23 خرداد.
30. Aggarkar, Hamid and Mehran Ali Al-Hashabi 2016: Realization of identity in architecture and urban planning, New Thought Publications, Tehran.
31. Arefi, Mahyar 2016, exploring the concept of location of needs, opportunities and assets, translated by: Elahe Pejutan, Cultural Research Office, Urban Development and Construction Company, Tehran.
32. Armanshahr, Consulting Engineers,2007, The Strategic Plan of Obsolescence texture of Yazd. Volume. I, II and IV, theoretical, social and economic.
33. Bamanian, Mohammadreza 2013, Meaning and Conceptology of the Iranian-Islamic City; Theoretical foundations and examples, Shahr Paydar scientific-research journal, volume 1, number 1
34. Bavand Consulting Engineers, 1389, urban landscape design of Oudlajan neighborhood, district 12 of Tehran.
35. Bazargan, Abbas; Sarmad, Zohra and Elaha Hejazi, 2018, research methods in behavioral sciences, Age publishing house, Tehran.
36. Behzadfar, Mostafa and Arslan Tahmasabi, 2013, identification and evaluation of the components affecting social interactions; Consolidation and development of citizen relations in urban streets (case study: Sanandaj), Bagh Nazar magazine, Q10, No. 25, 17-28.
37. Completion of Homayoun, Nasser, 2013, Social and Cultural History of Tehran: From the Beginning to the Naseri Caliphate, Volume 1, Cultural Research Office, Tehran.
38. Courage, Cara & McKeown, Anita. 2018. Creative Placemaking: Research, Theory and Practice. 10.4324/9781315104607. [DOI:10.4324/9781315104607]
39. Grant, J. 2006. Planning the good community: New urbanism in theory and practice. London: Routledge.
40. Grote, Linda and David Wang 2018, Research Method in Architecture, third edition, translated by Dr. Alireza Einifar, Tehran University Press, Tehran.
41. Habibi, Kiyomarth; Pourahmad, Ahmad; Meshkini, Abolfazl 1386, improvement and renovation of old urban structures, Tehran, El-Keghet Publishing House (University of Kurdistan and Civil and Urban Improvement Organization), first edition.
42. Habibi, Ranasadat, 1387, mental images and the concept of place, scientific-research journal of fine arts, number 35.
43. Hallowey, I. 1995 Basic Concepts For Qulitative Research. London: Blackwell.
44. Heydarzadeh, Nadia, 2018, general principles and guidelines of urban design aimed at art activities and performances in cultural neighborhoods, master of urban planning, Shahid Beheshti University.
45. Hosseini, Seyyed Hadi, Bagharian, Khadijah, 2013, an analysis of the components of quality of life in Nowshahr city, Amash Mohit, Volume 7, Number 27, 55-78.
46. Huston, Simon, Reyhaneh Rahimzad, Ali Parsa 2015, 'Smart' sustainable urban regeneration: Institutions, quality and financial innovation, Cities,no: 48, pp:66-75. [DOI:10.1016/j.cities.2015.05.005]
47. Kashi, Hossein and Fanadi, Nasser, 2014, "Explaining the place identity model - sense of place and examining its different elements and dimensions, a case example: Shahr Ray's sidewalk", Journal of Fine Arts - Architecture and Urban Development, Volume 18, Number 3, Pages 43 to 52.
48. Khalilabad police station, Hossein. Pourahmad, Ahmad 2014. Techniques and experiences of planning the restoration of the historical fabric of cities. Academic Jihad Publishing Organization. First Edition.
49. Madanipour, Ali 1379: urban space design; An attitude towards a spatial social process, translated by Farhad Mortezaei, Urban Planning and Processing Company Publications, Tehran.
50. McDonald, S. Naglis, M. & Vida, M. 2009. Urban Regeneration For Sustainable Communites:A Case Study. Baltic Journal on Sustainability. 15(1):49-59. [DOI:10.3846/1392-8619.2009.15.49-59]
51. Melabi, Masoud, Naderi, Mohammad Mahdi, 2018, Comparative study of the concept of Utopia in the political thought of Islam, Iran and the West, Political Studies, Volume 2, Number 6, 125-146.
52. Mohammad Moradi, Asghar 2016: Reviving the old fabric of cities (a review of experiences) (providing strategies and criteria for the protection and revitalization of the old fabric of Iranian cities), published by Tehran University Publications under the order of the Vice-Chancellor of Architecture and Urban Development of the Ministry of Roads and Urban Development, Tehran.
53. Mohtsham Amiri, Saeeda, 1400, a look at the civil concept of human nature and its impact on the process of urbanization, 6th National Conference on Architecture and Sustainable City, Tehran.
54. Motahari, Morteza, 1387, collection of works, vol. 25, p. 249, Tehran, Sadra.
55. Motamedi, Mohsen, 1381, Historical Geography of Tehran, Tehran: Academic Publishing Center.
56. Mozafari, Seyyed Mohammad, 2019, Theology and Law Quarterly, under the supervision of Larijani, Sadegh, number 3.
57. Naghizadeh, Mohammad 1390, The roots of the Islamic city in Islamic texts, Monthly Art Book.
58. Naqsh Piravosh Consulting Engineers, 2014: Strategic-Structural Plan of Tehran's Old Structure, unpublished report.
59. Nasr, Seyyed Hossein 1389, Islamic Art and Spirituality, translated by Rahim Ghasemian, Hekmat Publishing House.
60. Nouri, Ali 2019: People's participation; Concept and types, young sociologists, June 23.
61. Pourahmad, Ahmad; Habibi, Kiyomarth; Farmer, Mahnaz. 2009: Evolution of the concept of urban regeneration as a new approach in dilapidated urban contexts, Iranian Islamic City Studies Quarterly, 1 (1).
62. Roberts, P. & Sykes, H. 2000. Urban Regeneration: Handbook, Londan. Sage Publications.
63. RUDI 2011 " PLACEmaking 2010/11: Celebrating Quality and Innovation in Urban Life", Retrieved from: www.rudi.net
64. Shway, Francois 1375, Urbanization; Facts and Imaginations, translated by Seyyed Mohsen Habibi, Tehran, Tehran University Press.
65. Silberberg, S. 2013. Places in the making: How place making Builds Places and Communities, MIT Department of Urban Studies and Planning, Retrieved from www.dusp.mit.edu.
66. Tabarsa, Mohammad Ali and Hajiha, Hale 2015, "Creating high-quality pedestrian-oriented urban spaces with a place-making approach (Study example: Tehran Shahrdari Street)", Quarterly Journal of New Researches in Geographical Sciences, number 2, pages 1-22.
67. Taherkhani, Habibullah, Motosali, Mohammad Mahdi 2015: Management of Iran's historical context (challenges and strategies), Urban Management Quarterly, No. 18, Autumn 2015, page 96-107.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Journal of Researches in Islamic Architecture is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
